Hittegolf maakt mensen niet warmer voor het klimaat
Zullen de hoge temperaturen mensen ertoe aanzetten hun gedrag te veranderen? PIETER BOUSSEMAERE acht de kans klein. Doemverhalen over het klimaat hebben een averechts effect.
Het KMI telt nu al meer zomerse dagen (25 graden of meer) dan tijdens de beruchte zomer van 1976. Ik weet, het weer is variabel. Uitschieters zie je altijd. Maar dat op zoveel plekken abnormaal hoge temperaturen zijn gemeten, is duidelijk het gevolg van de klimaatopwarming. De afgelopen vier jaar waren op wereldvlak de warmste ooit geregistreerd. Zoals het er nu naar uitziet, zal 2018 zich moeiteloos tussen deze recordhouders nestelen.
Zouden deze uitzonderlijke temperaturen mensen aanzetten tot klimaatactie? Het antwoord daarop is helaas: de kans is klein. In het beste geval zullen deze berichten onze bezorgdheid over de klimaatkwestie (tijdelijk) verhogen. Maar een grotere bezorgdheid leidt niet automatisch tot actiegericht handelen. Het effect van een grotere bezorgdheid is sterk afhankelijk van de ontvanger, de manier waarop erover bericht wordt en de context.
Onmacht
Zo weten we dat mensen die voordien al sceptisch stonden ten aanzien van de klimaatproblematiek, in deze hogere temperaturen geen graten zullen zien. Een paar graden extra is best gezellig en over een paar maanden is Koning Winter terug. ‘Bovendien,’ zullen ze zeggen, ‘is het lang niet de eerste keer dat het zo warm is. En als er iets aan de hand is, dan maakt dat deel uit van een natuurlijke cyclus. De natuur corrigeert wel.’
Anderzijds zijn er ook mensen die door een te grote en te eenzijdige blootstelling aan doemverhalen zo angstig worden dat ze verlamd raken, wat afkeer en afwijzing in de hand werkt.
Onder meer daarom is het belangrijk om goed na te denken over de manier waarop we over de klimaatproblematiek berichten. Zo hebben veel ngo’s de kwalijke gewoonte om milieuproblemen, duurzaamheidskwesties en wereldproblemen op één hoop te gooien. De ecologische voetafdruk is daar een klassiek voorbeeld van. Die meet niet alleen de uitstoot van broeikasgassen (klimaat), hij becijfert ook de druk die de mens uitoefent door overbevissing, grondbeslag, grondstoffenroof en afval. Daarenboven gaan mensen dat concept doorgaans ook linken aan gezondheid, sociale rechtvaardigheid en overbevolking.
Dat creëert verwarring. Want door zoveel verschillende parameters samen te nemen, zullen mensen de verschillende duurzaamheidsproblematieken door elkaar haspelen. Daardoor weten ze op den duur niet meer van welk hout pijlen te maken. Zo denken velen nu al onterecht dat je de klimaatopwarming alleen maar kan oplossen door te recycleren of de bevolkingsproblematiek aan te pakken.
Daarnaast wakker je ook gevoelens van onmacht aan door zoveel problematieken op een hoop te gooien. De problemen worden te groot en te overweldigend. Dat leidt ook tot verlamming – wat je ook doet, het maakt geen verschil (meer) uit.
Aparte problemen
Het is beter om een onderscheid te maken tussen de verschillende duurzaamheidsvraagstukken. Uiteindelijk los je de klimaatopwarming niet op door overbevissing terug te dringen. En door over te schakelen naar een circulaire economie op basis van recyclage en hergebruik hou je de bevolkingsgroei niet binnen de perken. Duurzaamheidsvraagstukken met eigen oorzaken en oplossingen presenteer je beter als aparte problemen. Dat creëert overzicht en reduceert mogelijke gevoelens van onmacht. Het laat ook makkelijker toe om oorzaken aan concrete oplossingen te koppelen.
Net die koppeling tussen oorzaken en
Wat ben je met een klassieker dat de bevolkingsgroei moet worden afgeremd? Daar heb je als individu weinig vat op
oplossingen is cruciaal om mensen tot actie aan te zetten. Zo creëer je de juiste context. Voorwaarde is wel dat mensen het gevoel krijgen dat de voorgestelde oplossingen echt een verschil maken en dat ze zichzelf in staat zien om die acties uit te voeren. Ook daar wringt het schoentje. Want wat ben je met klassiekers dat het autoverkeer of de bevolkingsgroei moet worden afgeremd? Daar heb je als individu weinig vat op. Bovendien is het niet alleen gemakkelijk en comfortabel om een eigen wagen te hebben. We hebben die vaak nodig om te kunnen functioneren in deze maatschappij. En de meesten onder ons hebben nu eenmaal een kinderwens. Daar is op zich toch niets mis mee. Laat staan dat het behoort tot de kern van de klimaatoplossing.
Als mensen geen alternatief krijgen om bijvoorbeeld hun huizen te verwarmen of te koelen, of om op een praktische manier naar het werk te gaan, dan hebben alarmistische boodschappen weinig zin. Die wakkeren de dissonantie en de onverschilligheid alleen maar aan.
Nochtans zijn er tal van haalbare acties om als individu een verschil te maken. De vraag is alleen hoe je dat concreet doet en hoe je inspanning past binnen het grotere geheel.