Buchenwald in de clinch met AfD
Tegen het antisemitisme van de AfD is geen kruid gewassen, vindt de directeur van het herdenkingsmonument Buchenwald.
BRUSSEL I ‘Het heeft absoluut geen zin om met vertegenwoordigers van Alternative für Deutschland (AfD) te praten’, verzuchtte Volkhard Knigge, de directeur van Buchenwald, op de radiozender Deutschlandfunk. In het concentratiekamp Buchenwald, in de buurt van Weimar, vonden in de nazitijd 56.000 mensen de dood.
Knigge had een poging tot gesprek ondernomen met Stephan Brandner, die voor de radicaal rechtse AfD in het federale parlement in Berlijn zetelt. Eind januari werd hij daar zelfs verkozen tot voorzitter van de parlementaire commissie Wetgeving en Consumentenbescherming.
Brandner had zelf voorgesteld om eergisteren, woensdag, een bezoek te brengen aan Buchenwald en de stichting die het voormalige concentratiekamp bestiert. Hij wilde weten hoe de stichting werkt en welke haar bekommernissen zijn, kondigde hij vooraf aan in een persmededeling. En Buchenwald ligt in zijn kiesdistrict.
Volkhard Knigge, die het gesprek eerder uit de schijnwerpers wilde houden, reageerde dan ook maar met een persmededeling. Ook hij had wel enkele vragen voor Brandner, zei hij daarin.
Zo wilde hij weten wat het parlementslid vond van de revisionistische uitspraken van sommige van zijn partijleden. Aan voorbeelden geen gebrek. AfDvoorzitter Alexander Gauland noemde Hitler en de nazi’s ‘slechts een vogelscheet in de meer dan duizend jaar succesvolle Duitse geschiedenis’. Diezelfde Gauland riep de Duitsers ook op om opnieuw trots te zijn op de ‘prestaties van Duitse soldaten in twee wereldoorlogen’.
Björn Höcke – lid van het deelstaatparlement in Thüringen, vanwaar ook Brandner afkomstig is, en enfant terrible van de partij – veroorzaakte een schandaal toen hij het Holocaustmonument in Berlijn een ‘monu ment van de schande’ in het hart van de hoofdstad noemde. Sindsdien is hij persona non grata in Buchenwald.
Normalisering
Na die openingssalvo’s lag het voor de hand dat het onderhoud tussen Knigge en Brandner een dovemansgesprek zou worden. Brandner bagatelliseerde de populistische en antisemitische uitspraken van zijn partijgenoten als ‘korte ontsporingen van enkelingen’, deelde de stichting woensdag mee. ‘Op die basis kon het niet tot een inhoudelijk gesprek over het werk van de stichting komen.’
Maar ook Brandner toonde zich ontgoocheld over het gesprek. Hij had de leiding van de stichting gevraagd waarom zij zo tegen de AfD ageerde, vertelde hij aan het persbureau DPA.
Het antwoord daarop gaf Knigge onrechtstreeks in een interview met de Süd deutsche Zeitung: met haar revisionistische uitspraken draagt de AfD bij tot de ‘normalisering’ van antidemocratische standpunten, zei hij daar. Dat baart hem zorgen, want ‘we merken bij onze bezoekers dat de blik op wat we hier tonen en in de herinnering willen houden, steeds minder een blik naar het verleden, maar een blik in het heden en de toekomst wordt’.
Volgens Knigge proberen bezoekers aan herdenkingsmonumenten zoals Buchenwald steeds vaker te provoceren bij rondleidingen. ‘Vooral op gevoelige plaatsen, zoals in het crematorium of op plekken waar executies plaatsvonden, verkondigen ze dan plots revisionistische standpunten of komen ze aandraven met verkeerde cijfers.’
Sociaal aanvaardbaar
Het voorval in Buchenwald illustreert hoezeer Duitsland nog altijd worstelt met de demonen uit zijn verleden – en hoe be ducht het is dat die demonen weer massaal de kop zullen opsteken.
De intrede van de AfD in het federale parlement na de verkiezingen van september vorig jaar maakte die bezorgdheid alleen maar groter. De partij, die met 92 zitjes de derde grootste is, wordt meestal omschreven als radicaal rechts, maar ze flirt openlijk met extreemrechts. De bagatellisering en soms zelfs de ontkenning van de Holocaust waaraan figuren zoals Brandner en Gauland zich schuldig maken, dragen bij tot een klimaat waarin het tot nog toe onzegbare wel zegbaar wordt.
Dat zei gisteren alvast Bodo Ramelow, de ministerpresident van Thüringen, die als lid van die Linke aan het andere uiteinde van het politieke spectrum tegenover de AfD staat. Hij bracht, samen met jonge joden en jonge moslims, een bezoek aan Auschwitz in Polen. Volgens hem is de AfD medeverantwoordelijk voor de toename van het antisemitisme in Duitsland. De partij draagt ertoe bij dat vijandigheid tegenover joden weer ‘zegbaar en sociaal aanvaardbaar’ wordt, zei hij aan MDR Kultur, in een reactie op de clash tussen Brandner en Knigge.
Dat het antisemitisme nog leeft in Duitsland, en vooral dan in Berlijn, blijkt ook uit recente cijfers. In de eerste helft van dit jaar vonden in de hoofdstad 80 antisemitische misdrijven plaats, vier daarvan met geweldpleging. In 2017 waren het er, volgens dezelfde voorlopige cijfers, maar 67. De meeste delicten schrijft de politie toe aan ‘rechtse antisemieten’.
‘Korte ontsporingen van
enkelingen’
STEPHAN BRANDNER
AfDpoliticus over antisemitische uitspraken