Vredesbrenger krijgt troostprijs
Waarom kreeg Winston Churchill de Nobelprijs?
‘Voor zijn beheersing van de historische en biografische beschrijving alsook voor zijn briljante redenaarskunst ter verdediging van verheven menselijke waarden’
Was dat een vergissing?
Een onbekende is Churchill natuurlijk niet, maar een Nobele Onbekende wel. Ja, de befaamde Britse staatsman (18741965) heeft in 1953 de Nobelprijs voor de Literatuur gekregen. Churchill was in eerste instantie ontgoocheld. Hij zag zich als vredesbrenger, dus als potentieel laureaat van de Nobelprijs voor de Vrede. De archieven leren dat de Brit slechts twee keer voor die bekroning werd genomineerd (net als Stalin, trouwens); voor de literatuurprijs kwam hij bijna elk jaar vanaf 1946 in aanmerking. In zijn tafelspeech in Stockholm, die door zijn vrouw Clemmie werd voorgelezen, knipoogde hij naar de jury: ‘Ik hoop dat u het bij het rechte eind hebt. Ik heb de indruk dat we hier allebei een risico nemen en dat ik dit niet verdien. Maar ik zal geen twijfels hebben als u er geen hebt’.
Churchill was wel degelijk ook een schrijver, en, naderhand, een ‘schrijffabriek’ met researchers. Tussen het besturen van zijn land en het internationaal oorlog voeren en onderhandelen door schreef hij boekenkasten vol memoires, biografieën en geschiedenissen, van de Eerste Wereldoorlog in zes delen, van de Tweede Wereldoorlog in zes delen, van de Engelstalige volkeren in vier delen … Maar het zijn zijn toespraken die bij de Zweedse jury de doorslag gegeven hebben. Zijn redenaarstalent is nauwelijks te evenaren – de Amerikaanse presidenten Kennedy en Obama komen misschien in de buurt, maar de impact van Churchill was groter, zeker toen hij op de BBC als voorprogramma Vera Lynn had.
Als de liedjesteksten van Bob Dylan de prijs verdienen, dan valt ook de bekroning van Churchills toespraken te rechtvaardigen – en andersom. Wat te lezen?
In de jaren 70 zijn 2.360 van zijn toespraken verzameld. In acht delen, samen meer dan 8.600 bladzijden. Maar zelfs al tijdens de Tweede Wereldoorlog werden zijn speeches gebloemleesd. Propaganda? Ik vond een oude, onopgesmukte paperback met de Nederlandse vertaling van Churchills Oorlogsrede
voeringen van 1940 tot 1943, in 1945 uitgegeven door Cassell in GrootBrittannië. Wat vinden wij ervan?
De toespraken zijn interessante documenten. Ze zijn indrukwekkend van lengte, zeker in deze tijden dat belangrijke uitspraken de diepgang van een tweet zelden overstijgen. Puur als lectuur zijn ze niet altijd even boeiend. Is het een herdruk waard?
Neen. Het heeft geen zin. Redenaarskunst is een genre dat minder goed gedijt op papier. Je moet het horen. En vooral: je moet hem horen. In de originele taal. Surf dus liever naar www.winstonchurchill.org en luister. Sommige toespraken overstijgen gelukkig de actualiteit van hun tijd.
Een heruitgave van Churchills meerdelige oorlogsgeschiedenissen dan maar? Ook niet, vind ik. Er zijn intussen veel betere boeken over de Eerste en de Tweede Wereldoorlog gepubliceerd. Voor de quizzers
Er is nog een succesvolle schrijver die Winston Churchill heette, nota bene een generatiegenoot. De boeken van de Amerikaan waren bestsellers voor de Brit aan de bak kwam. Om zich te onderscheiden ondertekende de staatsman na overleg met zijn naamgenoot zijn publicaties met Winston S. Churchill. De S staat voor Spencer, de Spencer die ook Lady Di in haar meisjesnaam droeg.