De dood komt tegen 1,8 millimeter per uur

Dat de dood even onvermijdelijk is als de belastingen, dat wisten we al. Nu weten we ook met welke onverbiddelijke snelheid hij oprukt.

Als een cel sterft, loopt de dood als een golf door haar inhoud. Tegen dertig micrometer per minuut, melden wetenschappers in Science. Omgerekend is dat 1,8 millimeter per uur. Voor celbiologen is dat snel: ‘als een bosbrand door een droog veld’. De onderzoekers, van de universiteit van Stanford, maten die snelheid wel bij een zeer specifiek soort dood, wanneer een cel ritueel zelfmoord pleegt. Apoptose, in biologenlatijn.

Cellen houden er bewust mee op wanneer ze een signaal krijgen dat ze overbodig geworden zijn (bijvoorbeeld wanneer de vingertjes van een groeiend embryo zich van elkaar losmaken) of wanneer ze merken dat ze niet meer goed werken (omdat ze te oud zijn, of een kankercel geworden zijn, of door een virus geïnfecteerd zijn). Dan zetten ze hun caspaseenzymen in gang, die de cel van binnenuit vernietigen.

De vorsers bestudeerden hele grote cellen, eieren van het klauwpadje Xenopus laevis, waarin ze de reizende golf van actief wordend caspase zichtbaar konden maken. Die golf ging sneller dan een chemische stof zich door die eicel zou kunnen verplaatsen. Net zoals een ‘Mexican wave’ zich sneller door een voetbalstadion verplaatst dan een supporter zou kunnen. Bij de Mexican wave is dat tegen ongeveer veertig kilometer per uur.

Geelgroene golf

In het geval van de cel zet een in actie schietend caspase zijn buur aan om ook in actie te schie ten. Ook al loopt die golf tegen nog geen twee millimeter per uur, dan nog is dat sneller dan een signaalstof door het celvocht zou kunnen reizen. De vorsers zagen een donkere lijn opschuiven over het – ondoorzichtige – oppervlak van de stervende cellen. Toen ze de inhoud van gezonde eicellen in een buisje deden, samen met een kleurstof die ging fluoresceren bij contact met actief caspase, en dan plaatselijk een stof injecteerden die door de cel begrepen wordt als ‘hier is iets grondig fout’, zagen ze een geelgroene golf door hun buisje lopen, eveneens tegen 30 micrometer per minuut. (pvd)