‘Neptijdschriften zijn niet het probleem, voor wetenschappers’
Slechts een erg beperkt aantal wetenschappelijke studies wordt in neptijdschriften gepubliceerd. Het leeuwendeel verschijnt bij erkende uitgeverijen. Hun zakenmodel ligt evenwel onder vuur.
De Leuvense rector Luc Sels noemt de problematiek van publicaties in wetenschappelijke neptijdschriften een ‘verwaarloosbaar probleem’. ‘Het gaat over nog geen duizendste van het totale aantal academische publicaties. Noch wij, noch de Vlaamse overheid houdt er rekening mee bij loopbaan of financieringsbeslissingen’, zegt hij. De Morgen schreef vorig weekend dat 1.294 Belgische wetenschappers, sinds 2007, in totaal 295 artikelen publiceerden in zogenaamde ‘neptijdschriften’. Die publiceren wetenschappelijk onderzoek zonder garantie op kwaliteitscontrole. Bovendien vragen ze van de auteur vaak forse bedragen om de tekst online te plaatsen. Om die reden worden ze ook ‘rooftijdschriften’ genoemd.
‘Men kan dergelijke stukken natuurlijk op zijn cv vermelden, maar ze kunnen de opbouw van de loopbaan niet beïnvloeden’, aldus Sels. ‘Bij beslissingen over financiering, bevordering en selectie houdt de KU Leuven op geen enkele manier rekening met publicaties in dergelijke tijdschriften.’
De Vlaamse regering volgt eenzelfde logica bij de financiering van de universiteiten. ‘Er zijn veel problemen of uitdagingen in het wetenschappelijke onderzoek, maar rooftijdschriften maken daar geen deel van uit – noch naar schaal, noch inhoudelijk. Ze leveren hooguit spam op in de mailbox’, schrijft fysicus Philippe Smet (UGent) op Twitter.
Grof betalen voor gratis materiaal
‘Het businessmodel van de meeste grote academische uitgeverijen lijkt onwaarschijnlijk sterk op uitbuiting’
Veel wetenschappers stellen, met Smet, al langer dat er een veel fundamentelere discussie gevoerd moet worden over het economische model achter de publicatiedruk. In een opiniestuk verder in de krant stelt Bart Cammaerts, hoogleraar politiek en communicatie aan de London School of Economics (LSE), de kritiek op scherp: ‘Het businessmodel waar de meeste grote academische uitgeverijen op teren lijkt onwaarschijnlijk sterk op uitbuiten: de auteurs zijn verplicht om hun stuk gratis aan te bieden, de peerreviewers doen hun werk gratis en de uitgeverij verkoopt de toegang tot hun gratis stuk tegen een erg hoge prijs aan bibliotheken. Als gevolg hiervan betaalt een grote universiteitsbibliotheek, zoals die van de LSE, gemakkelijk enkele miljoenen euro’s per jaar voor abonnementen, om de studenten toegang te geven tot de kennis die geproduceerd wordt door academici.’ Een foute inzet van publieke middelen, vindt Cammaerts dat.
In een opiniestuk voor NRC schrijft de Nederlandse microbiologe Rosanne Hertzberger dat uitgeverij Elsevier dit jaar 12,2 miljoen euro verdient aan de toegang tot hun tijdschriften.
‘Over louche roofuitgeverijen gesproken’, besluit Hertzberger. ‘Die doen weinig meer dan onze wetenschapsresultaten op te strijken, het vervolgens door onszelf te laten beoordelen en het daarna voor een belachelijk bedrag aan ons terug te verkopen in pdfvorm. Dat is de echte roof in de wetenschap die op de voorpagina thuishoort.’
blz. 34
BART CAMMAERTS London School of Economics