De man die de VN glans gaf
De betreurde Kofi Annan was ‘de enige Afrikaan op het internationale toneel voor wie andere Afrikanen zich destijds niet hoefden te schamen’, schrijft Assita Kanko. Voor Anthony Callaert was de man een pionier: ‘Hij liet ons inzien dat er vaak geen alternatief is voor interventie.’
Ik verblijf in de oude Japanse stad Kyoto als ik het overlijden verneem van Kofi Annan, de voormalige topman van de VN. Hier, precies op een plek waar de diplomatie er niet in slaagde rekening te houden met een van de belangrijkste bekommernissen van deze grote man: het klimaat. Weet u nog, het Kyotoakkoord?
Het is ook de stad die bovenaan de lijst stond van de Amerikanen om vernietigd te worden met een atoombom, maar Kyoto ontsnapte aan dat lot dankzij zijn historische waarde. Ook nucleaire ontwapening was een belangrijk streefdoel van Annan.
Kofi Annan is dood. Een immense droefheid overvalt me. Wat een verlies voor de mensheid. Deze man die we zo bewonderd hebben, die de wereld heeft laten zien dat de diplomatie van spierballengerol en geweld een teken van onmacht is en dus gedoemd te mislukken, was natuurlijk niet onsterfelijk. Door zijn kalme gezicht en zijn stem liet hij ons zien dat autoriteit geen geweld nodig heeft om zich te manifesteren.
Hij was de enige Afrikaanse man die in de internationale pers respectabel voorkwam toen andere Afrikaanse leiders zichzelf belachelijk maakten door hun volk te offeren op het altaar van de macht om de macht.
Als tieners in Burkina Faso waren we ons er al zo van bewust dat hij de enige was voor wie we ons niet hoefden te schamen. Hij liet ons beseffen dat de internationale politiek niet zo ver van ons dagelijks leven stond. De internationale politiek moest ons fascineren, ons wakker schudden, ons de geschiedenis doen vatten en ons er voortdurend aan herinneren dat ieder van ons een rol te spelen heeft.
In ieder geval heeft de geschiedenis ons in de schoolbanken geleerd: wat we ook deden, we zouden de gevolgen ervan ondervinden. Dankzij Kofi Annan wilden velen onder ons internationale betrekkingen ontdekken. Dankzij hem hebben we een eerlijke blik op de geschiedenis kunnen werpen. Die geschiedenis ging over ons.
Armworstelen
Vandaag is deze diplomatie van voorkomendheid en efficiëntie voor onze ogen vervangen door een demonstratie van destructieve kracht of door een totale afwezigheid, wat net zo gevaarlijk is. In beide gevallen is het een gebrek aan leiderschap. ‘Neem geen ontslag als wereldleiders’, waarschuwde Kofi Annan nochtans vorig jaar in Parijs. Wie leidt de wereld vandaag? Klimaat, terreur, migratiecrises: de steriele spelletjes armworstelen dienen alleen om ons af te lei den. Stel je voor dat deze wereld een schip is. Met deze kapiteins is er iets om je zorgen over te maken, vooral op de plekken waar het momenteel stormt.
Wie kent de naam van de huidige secretarisgeneraal van de VN? Hoeveel tieners of zelfs volwassenen weten dat de VN bestaan en begrijpen de rol van de instelling?
Doe een kleine rondvraag in uw omgeving, u zult verrast zijn. Een korte peiling bij kennissen via sociale media heeft mij dit geleerd: velen zeggen ‘Ban Kimoon’. Maar nee, hij is het niet meer. Slechts één persoon kon mij de naam geven van de Portugees die je vindt als je ‘Nieuwe secretarisgeneraal van de VN’ googelt.
Is het de instelling die haar glans verloren heeft of komt het door het ontbreken van een uitzonderlijke verpersoonlijking ervan, wat Kofi Annan toch was? Wellicht beide. We hebben sterke, bescheiden leiders nodig die opkomen voor het goed van de wereld, niet voor hun ego.
De wereld heeft een geloofwaardige VN nodig die hun rol spelen zonder toegevingen te doen als het over mensenrechten gaat. Ik denk dan in de eerste plaats aan de vrouwenrechten, zoals we zagen met de verkiezing van SaudiArabië in de Vrouwenrechtencommissie van de VN. Een duidelijk teken dat in de VN de focus verschuift van diplomatie naar handel, met weinig aandacht voor de rechten van de vrouw. De organisatie heeft in haar 73jarig bestaan ook nog nooit een vrouw aan het hoofd gehad. Kofi Annan was de eerste om te zeggen dat de VN een vrouw nodig hadden om ze te leiden. Het is nog niet gebeurd. Als hij het vandaag zou kunnen, zou hij eraan kunnen toevoegen dat de VN herboren moeten worden.
We hebben sterke, bescheiden leiders nodig, die opkomen voor het goed van de wereld, niet voor hun ego