Annus horribilis voor EU?
Voor de Europese verkiezingen in mei liggen er nog vijf zware dossiers op tafel. Die zullen de erfenis van JeanClaude Juncker en Donald Tusk bepalen.
BRUSSEL I De voltallige Europese Commissie sluit vanavond in Genval een tweedaags conclaaf af, ver van de pers. Ze bereidt er de laatste ‘State of the union’ voor van voorzitter JeanClaude Juncker op 12 september in Straatsburg en het programma van haar laatste werkjaar. Op 1 november 2019 treedt de nieuwe Commissie aan, in december gaat de opvolger van Donald Tusk als voorzitter van de Europese Raad aan de slag.
Feitelijk heeft Juncker nog maar zeven maanden om dingen gedaan te krijgen. In mei zijn er al Europese verkiezingen, die beloven uit te draaien op een hevige tweestrijd tussen proEuropeanen en eurosceptici/populisten. Bovendien zullen de politieke families dit najaar al veel energie steken in de selectie van hun ‘Spitzenkandidaten’.
1. Migratie
De lange, nachtelijke Europese top eind juni loste niets op. Een groep EUleiders onder leiding van Viktor Orban zegt dat er geen spreidingsplan nodig is als de EU de buitengrenzen dichtgooit. Anderen wijzen erop dat dit niet kan zonder het internationaal humanitair en Europees recht te schenden en dat er nood is aan een solidariteitsmechanisme. De sfeer belooft pittig te worden op de informele top in Salzburg op 19 en 20 september. Orban en de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini willen een blok vormen tegen Emmanuel Macron – volgens hen de aanvoerder van een groep landen die voor migratie zijn. ‘Als ze mij als hun tegenstander willen zien, hebben ze groot gelijk’, reageert de Franse president.
2. Meerjarenbegroting
Juncker dringt erop aan dat de lidstaten en het Europees Parlement nog voor de verkiezingen een akkoord bereiken over de volgende meerjarenbegroting 20212027. Hij waarschuwt dat in het andere geval onzekerheid dreigt voor cruciale programma’s zoals Erasmus en het innovatiefonds Horizon Europe.
Maar de nieuwe Italiaanse regering dreigt ermee alles te blokkeren, zolang de andere lidstaten niet meer solidariteit betonen in de migratiecrisis. Landen uit Oost en CentraalEuropa kanten zich tegen het voorstel van de Commissie, omdat ze zo minder structuurfondsen ontvangen.
3. Italiaanse plannen
Half oktober moet ook de nieuwe Italiaanse regering haar ontwerpbegroting voor 2019 indienen bij de Commissie. De prijs van de verkiezingsbeloftes die de Vijfsterrenbeweging en de Lega maakten, wordt geraamd op 120 miljard euro in het eerste jaar en dreigt de begroting te doen ontsporen. Voor een land met een staatsschuld die goed is voor 131 procent van zijn bbp, is zoiets riskant. Het kan leiden tot onrust op de markten en problemen bij Italiaanse banken, die nog veel slechte leningen meeslepen.
Vicepremier Luigi Di Maio, de leider van de Vijfsterrenbeweging, is vastbesloten hervormingen aan het stabiliteitspact af te dwingen en zo ‘manoeuvreerruimte’ te krijgen om zijn verkiezingsprogramma uit te voeren. Onder druk van Juncker is de Commissie de voorbije jaren heel soepel geweest bij de beoordeling van de Italiaanse begrotingen. Te soepel, vinden landen als Duitsland en Nederland.
4. Brexit
Europese diplomaten houden er ernstig rekening mee dat de onderhandelingen over de Brexit geen akkoord opleveren. Een oplossing voor de grens met NoordIerland is er niet, terwijl Londen blijft denken dat het eerst de EU kan verlaten en dan de beste stukken eruit kan pikken. Het jongste voorstel van Theresa May is onaanvaardbaar voor de EU, maar leidde al tot het ontslag van een paar van haar ministers.
Michel Barnier, de hoofdonderhandelaar namens de EU, zegt al van bij het begin dat het vertrek van de Britten negatieve gevolgen zal hebben voor zowel het Verenigd Koninkrijk als de EU, en dat het erop aankomt die zo veel mogelijk te beperken. Een ‘no deal’ is het slechtst denkbare scenario en zou een negatieve impact hebben op de Europese economie.
5. Polen en Hongarije
De Commissie lanceerde een inbreukprocedure tegen Polen wegens de uitholling van de rechtsstaat. Een maandenlange dialoog heeft niets uitgehaald. Het dossier verzuurt de relaties met Warschau, dat kan rekenen op de steun van Viktor Orban: hij is bereid zijn veto te stellen als er gestemd zou worden over de opschorting van het Poolse stemrecht.
Het Europees Parlement stemt in september over een rapport dat de EUleiders oproept ook tegen Hongarije artikel 7 van het Verdrag te activeren wegens ernstige schendingen van de Europese waarden. Maar Orban maakt deel uit van de Europese Volkspartij, waartoe ook Juncker en Tusk behoren, en die wil de Hongaarse premier aan boord houden met het oog op de verkiezingen.
Orban en Salvini willen een blok vormen tegen Macron, volgens hen de aanvoerder van een groep landen die voor migratie zijn
‘Als ze mij als hun tegenstander willen zien, hebben ze groot gelijk’
EMMANUEL MACRON
Frans president