Genadeloos en toch liefdevol
Pieter Waterdrinker is een Nederlander met een Russische ziel. Dat bewijst hij ten volle in de verhalenbundel Een dame in Kislovodsk en andere Russische vertellingen.
Na het succesrijke Tsjaikovskistraat 40 pu
bliceert Pieter Waterdrinker (56), een Nederlands schrijver en journalist gestationeerd in hartje Rusland, een verhalenbundel. Een dame in Kislovodsk en andere Russische ver
tellingen bevat 25 verhalen, waarvan sommige al eerder werden gepubliceerd in bloemlezingen en tijdschriften.
Waterdrinker steekt niet onder stoelen of banken dat hij de jour nalistiek slechts om den brode bedrijft en dat zijn hart eigenlijk bij de literatuur ligt. In zijn journalistieke werk is overigens moei teloos de geraffineerde hand van de schrijver te herkennen. Elk verhaal in zijn nieuwe bundel is een wereld op zich, de hoofdpersoon is niet zelden de auteur zelf in zijn hoedanigheid van journalist en het onderwerp vertrekt vaak uit een journalistieke opdracht, bijvoorbeeld een interview of een reisreportage.
Waterdrinker ontmoet nazaten van dode schrijvers. Hij laat de zoon van Nabokov het boek Pnin, dat hij uit de dorpsbibliotheek heeft gestolen, signeren. Hij vergelijkt de achterachterkleindochters van Tolstoj, die tot de schaamteloze nouveaux riches be horen, met de decadente aristocratie uit Tolstojs tijd. En de ach terachterkleinzoon van Dostojevski stopt hij enkele roebels toe, omdat die de eindjes niet aan elkaar kan knopen.
Vervolgens zijn er de ontmoetingen met beroemdheden, zoals voetbalcoach Dick Advocaat, de onbenaderbare godheid, met wie Waterdrinkers oom in zijn jeugd bevriend was.
Tristesse
Verder bevat het boek enkele vertellingen die op een klaaglijk melancholische manier de hedendaagse tristesse van Rusland weergeven. In ‘Montagne russe’, bijvoorbeeld, bezoekt hij een metaalfabriek en fileert hij de zakenwereld die balanceert tussen radeloosheid en wetteloosheid. Het ontlokt hem deze conclusie: ‘Rus land is een golvende carrousel, een “Montagne Russe” van de tijd: van de neonzuilen in Moskou via factorijen uit het tijdperk van Dickens naar het diepdonkere platteland van voor de Verlich ting, is in het schuitje maar een flits. De eeuwen liggen hier – soms letterlijk – bij elkaar om de hoek.’
Absoluut meesterlijk is de au teur in zijn portretten. In ‘Een sa menzwering op Rhodos’ komt hij terecht tussen snobs, die hij cynisch de maat neemt. In ‘Een dame in Kislovodsk’, het titelverhaal, voert hij zieken, halfzieken, nietzieken, wouldbezieken, verpleegkundigen en dokters op, een parade van verwaande lieden die dialogeren op een typisch Russische, sprankelende manier, die me doet denken aan de mooiste bladzijden van Toergenjev of Tsje chov. In ‘De del van Tomsk’ gaat hij de macabere toer op en wekt hij personages met een seksuele obsessie tot leven.
‘De goudmaker van Soezdal’ is mijn favoriete verhaal, misschien omdat ik het las toen ik net uit Soezdal terugkwam. Soezdal ligt in de Gouden Ring van Moskou en is een van de oudste en mooiste stadjes van Rusland met een prachtig kloostercomplex dat in de SovjetUnie dienstdeed als ho tel. Hier strandt Waterdrinker tij dens een vreselijke winter. Hij wordt er door de portier van het klooster in een monnikencel ondergebracht en komt later terecht bij een oude mysterieuze goudzoeker, die eigenlijk een illegale wodkastoker is. De man heeft ‘een vlechtwerkje van ijspegels in zijn snor’. ‘Het in honing gedoopte vingernageltje van de jonge maan pinkelt tussen de sterren.’ Dit verhaal behoort voor mij zelfs tot de mooiste in de Nederlandse literatuur.
‘Een vuile business’ is Waterdrinker ten voeten uit. Jubelend meldt hij dat er een boek van hem in het Russisch zal verschijnen. Hij wordt geïnviteerd op de uitgeverij. Daar staan aspirantauteurs aan te schuiven met hun manuscript – een praktijk die kennelijk door de uitgever was aangekondigd in de media. Wie dat wil, krijgt enkele minuten tijd bij de redactrice, die meestal oordeelt dat het manuscript absoluut waardeloos is. Later blijkt dat een jonge schrijfster mag voorgaan omdat ze zich schaamteloos heeft omhooggeneukt. Vanzelfsprekend heeft Waterdrinkers boek minder succes dan dat van de schrijfster. Heerlijk sarcasme en weemoedige zelfspot.
Pieter Waterdrinker tekent met Een dame in Kislovodsk en andere Russische vertellingen een veelzijdig, grappig en liefdevol beeld van een land waar hij al zo lang woont en waar hij – vanzelfsprekend – van houdt. Daarom mag hij het ook zo genadeloos beschrijven.
Elk verhaal van Pieter Waterdrinker is een wereld op zich