‘Ik schrijf elk jaar mijn goede voornemens op’
Met Reservoir 13, zijn roman over de impact van de verdwijning van een tiener op een dorp, won Jon McGregor de Costa Novel Award 2017. ‘Ik hou van structuur, van dingen die steeds terugkeren.’
Hij is de lieveling van heel wat collegaschrijvers dankzij die ingenieuze, ietwat experimentele romans en verhalen van hem. Je vindt zijn werk steevast op de shortlists van literaire prijzen. Jon McGregor, winnaar van de prestigieuze Impac Dublin Literature Prize, is een virtuoos, een vernieuwer. Bovendien zitten in zijn romans een hartslag en een diepgaande interesse voor mensen. Dat merkte je al aan If nobody speaks of remarkable things, zijn debuutroman. Net als in Reservoir 13 werpt de schrijver zijn licht op een groep mensen die zijdelings betrokken zijn bij een ingrijpende gebeurtenis. In Reservoir
13 verdwijnt een tienermeisje dat met haar ouders op vakantie is. De dorpelingen helpen mee met de zoektocht.
‘Tien jaar geleden schreef ik al een kort verhaal over de zoektocht naar een verdwenen meisje,’ vertelt McGregor. ‘Het liet me niet los en daarom heb ik er een roman over geschreven.’
We zitten in een koffiebar in Nottingham, de plek waar McGregor woont en werkt. Hij is niet lyrisch over de stad; de locatie is vooral handig omdat daar de universiteit is waar hij creatief schrijven doceert.
‘Het ging me niet om het misdaadelement. De vraag die me interesseerde, was hoe het voelt om deel uit te maken van zo’n zoekactie. Ik kan me voorstellen dat je in het begin van de dag gefocust bent en stil. Na enkele uren zijn je voeten nat, je verveelt je. Je vraagt je af wanneer je naar huis kan om de hond uit te laten.’
Reservoir 13 speelt zich af in het Peak Disctrict. Het landschap is belangrijk, maar toch kwam McGregor toevallig uit bij deze omgeving. ‘Ik ging geregeld wan delen en fietsen in het Peak Disctrict, maar ik had geen idee hoe het was om daar dag in dag uit te leven. In het begin vond ik het spannend. Al mijn eerdere boeken speelden zich af in stedelijke om gevingen. Zou het me lukken om iets te schrijven over landelijk Engeland?’
McGregor laat zien wat er in de dertien jaar na de verdwijning gebeurt met de dorpelingen. Er wordt nog wel over het meisje gepraat, maar de manier waarop verandert. Bovendien gaat het gewone leven door. De boeren doen hun werk, de buurtwinkel loopt minder goed, het jaarlijkse schooltoneel wordt opgevoerd. Een vrouw poetst zich te pletter om niet te moeten denken aan haar leven, een tiener herinnert zich het verdwenen meisje, een ongetrouwde boerenzoon legt het aan met elke vrouw van wie hij vermoedt dat ze interesse heeft. De gebeurtenissen zijn niet spectaculair, maar door de manier waarop McGregor vertelt, ontstaat een fascinerend, bijna bedwelmend ritme. De schrijver staat nergens lang bij stil. Hij laat zijn camera over het dorp gaan.
Elk hoofdstuk is ongeveer even lang. De schrijver heeft niet alleen belangstelling voor de mensen in het dorp, maar ook voor de dieren uit de omgeving. Een observatie over de slager kan zomaar gevolgd worden door een passage over vos sen. Ik kan me voorstellen dat een stede ling als McGregor best wat research moest doen voor een roman die vol staat met details over het landelijke leven.
‘Aanvankelijk was ik van plan om veel tijd te spenderen in het Peak District, maar uiteindelijk is het anders uitgepakt. Ik heb vooral gelezen over landbouw, veeteelt, dat soort dingen. Ik volgde boeren en jachtopzieners op Twitter en Youtube. Vooral Twitter was erg handig, want daar krijg je een overzicht van dag tot dag.’
Puzzel
McGregor probeerde andere dingen uit voor hij koos voor de definitieve structuur van dit boek. ‘In het korte verhaal was het verdwenen meisje vijf jaar oud. De doorbraak kwam toen ik besloot om haar ouder te maken. Met een vijfjarige is er minder ruimte voor speculatie. Een dertienjarige heeft al een eigen wil. Het getal dertien werd steeds belangrijker: het boek speelt over dertien jaar, ik heb zelfs dertien vogels in het boek gestopt.’
Eenmaal McGregor zijn uitgangspunt te pakken had, groeide het zelfvertrouwen. Reservoir 13 heeft het ritme van de maanden en de seizoenen. De roman gaat over het haast onzichtbare leven dat zelden onze aandacht krijgt. Een vrouw die netjes een bed opmaakt, een vrouw die brandnetels plukt: McGregor heeft oog voor ze.
‘Ik begon materiaal te verzamelen over
‘Veel lezers van boeken over de natuur zijn stedelingen die sentimentele ideeën hebben over het platteland’
routines, levenscyclussen, oogsten. Ik besefte dat ik veel van die details wilde gebruiken, dat het een vol boek zou worden. Zo deed ik bijvoorbeeld een week lang onderzoek naar merels. Dan schreef ik dertien stukjes over merels in de toon die ik wilde gebruiken in mijn roman. Zo pakte ik ook andere onderwerpen aan. Pas later kon ik het materiaal gaan verknippen. Ik heb dat echt letterlijk gedaan. Het was een hele klus.’
McGregor vond het bevrijdend en plezierig om op deze manier te schrijven. Hij hoefde zich enkel te focussen op het schrijven van goede zinnen. Ritme en tempo volgden later wel. ‘Nu vraag ik me af of ik nog vaker zo zal schrijven. Meer dan ooit was schrijven het leggen van een puzzel.’
Dorpsroddels
‘Ik ben geïnteresseerd in rituelen en ritmes in mensenlevens. Het boeit me hoe mensen belangrijke dagen markeren op de kalender. Mijn vader was een dominee, thuis hielden we vast aan religieuze rituelen: Pasen, vasten... Nadat ik het huis uit ging, ben ik mijn eigen rituelen en ritmes gaan creëren. Ik hou van structuur, van dingen die steeds terugkeren. Kerst vier ik altijd op dezelfde manier. Ik schrijf elk jaar mijn goede voornemens op.’
‘Ook als schrijver koester ik rituelen. Mijn aanpak is in de loop van de tijd veranderd. Vroeger schreef ik de hele tijd. Dan begon ik les te geven en had ik veel zorg voor mijn kinderen. Ik begon meer te schrijven in cafés, mijn schrijftijd was versnipperd. Wellicht heeft die nieuwe aanpak invloed gehad op het ritme van mijn verhalen.’
‘Gemeenschappen hebben me altijd gefascineerd. Reservoir 13 bevat veel pas sages die eigenlijk niets anders zijn dan geroddel, vermoedens die de ronde doen in het dorp. Ook die vond ik interessant om te onderzoeken. Ik heb zelfs geëxperimenteerd met een wijvorm, een perspectief dat ik gebruikte in mijn roman Even the dogs.’
McGregor weet niet goed waar die interesse voor de groep vandaan komt. ‘Families hebben me als schrijver nooit geinteresseerd. De familie waar ik uit kom, is niet interessant. Ze levert me geen schrijfmateriaal op. Toen ik een kind was zijn we drie keer verhuisd. Als volwassene verhuisde ik ook een aantal keer. Misschien is dat het. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik deel uitmaakte van een gemeenschap, ik stond altijd aan de rand te observeren.’
Uiteindelijk is Reservoir 13 een roman geworden over het verstrijken van de tijd, over wat de tijd met mensen doet. McGregor was dat niet van plan, het thema sloop er geleidelijk aan in. Zelfs de details over dieren bleken allemaal over tijd te gaan. Hoe lang is een vos zwanger? Na hoeveel weken verlaten de jongen het nest?
‘Ik ben enorm gefascineerd door de relatie van de Engelsen tot het platteland. Het is een heel ingewikkelde verhouding. Vraag aan eender welke Engelsman om een oerEngels beeld op te noemen en de kans is groot dat hij een landelijk tafereel kiest: heuvels, schaapjes. We geloven dat het leven op het platteland liefelijk is, dat niemand daar zijn deur op slot doet. Veel lezers van boeken over de natuur zijn stedelingen die sentimentele ideeën hebben over het platteland. Ik vind de Engelse verering van het platteland ietwat eng. De stap naar foute ideeen over puurheid, zuiverheid en fascisme is niet groot.’
‘Het boeit me hoe mensen belangrijke dagen markeren op de kalender’