Hommels verkiezen bespoten voedsel

Hoe meer neonicotinoïden een hommel binnenkrijgt, hoe lekkerder ze die gaat vinden. Kunnen insecten verslaafd raken aan nicotine in pesticiden, zoals mensen aan de sigaret?

Als hommels eenmaal gewend zijn geraakt aan voedsel dat met neonicotinoïden is behandeld, gaan ze zich na verloop van tijd steeds gretiger met zulk bespoten voedsel voeden. Hun gedrag lijkt daarmee iets weg te hebben van verslaving, volgens onderzoekers van het Imperial College en de Queen Mary University in Londen.

Vrije keuze

Het team volgde tien hommelkolonies gedurende tien dagen, waarbij elke kolonie in zijn foerageergebied zowel suikeroplossingen mét als zonder toegevoegde neonicotinoïde kreeg voorgezet. Volgens onderzoeker Andres Arce van Imperial worden veel studies naar het effect van neonicotinoïden op bijen en hommels uitsluitend gevoerd met bespoten voedsel, terwijl wilde bijen en hommels in de praktijk zelf de keuze hebben waar ze hun eten halen. ‘We wilden te weten komen of de hommels het pesticide zouden kunnen detecteren en of ze vervolgens zouden proberen het uit de weg te gaan en zich te voeden met het nietverontreinigde voedsel dat we ze aanboden.’

Het omgekeerde bleek het geval. In eerste instantie leken de hommels weliswaar de voorkeur te geven aan het pesticidevrije suikerwater, maar eenmaal ze de smaak van de neonicotinoïden te pakken hadden gekregen, gingen ze zich steeds meer met het bespoten voedsel voeden. Ze bleven de voorkeur geven aan het voedsel met bestrijdingsmiddelen, zelfs wanneer de onderzoekers de voederbakjes van plaats hadden gewisseld. Dat wijst erop dat hommels de aanwezigheid van het pesticide in suikerwater kunnen detecteren.

België ligt dwars

Neonicotinoïden zijn controversieel. Hoewel ze ervan worden verdacht sterfte onder hommels en bijen te veroorzaken, behoren ze nog steeds bij de populairste pesticiden wereldwijd – ondanks een vrijwel totaal verbod in de EU op het gebruik van drie van de meest voorkomende preparaten. Eind dit jaar zou dat verbod van kracht moeten worden, maar diverse landen, waaronder België, hebben om uitstel verzocht.

Hoofdonderzoeker Richard Gill van Imperial ziet in het gedrag van de hommels symptomen van verslaving die te vergelijken zijn met de verslaving aan tabak bij mensen. ‘Eerst mijden ze bespoten voedsel nog. Maar eenmaal ze de smaak van neonicotinoïden te pakken hebben, krijgen ze er een voorkeur voor.’

Gill vindt het opmerkelijk dat neonicotinoïden, die scheikundig verwant zijn met nicotine uit tabak, zich bij insecten op zenuwreceptoren richten die sterk lijken op receptoren die het mikpunt zijn van nicotine bij mensen. ‘Gezien de verslavende eigenschappen van nicotine bij mensen is dat een intrigerende vaststelling’.

Het onderzoek is gepubliceerd in het vakblad Proceedings of the Royal Society B.

Neveneffecten

Neonicotinoïden zijn relatief nieuwe bestrijdingsmiddelen. Ze zijn voor landbouwers erg makkelijk in het gebruik, omdat gewassen er niet mee bespoten hoeven te worden. Het zaaigoed van bijvoorbeeld sojaen maiszaad wordt er door zaadbedrijven vanaf het begin mee ‘gecoat’. De groeiende planten verspreiden daardoor vanzelf neonicotinoïden door al hun weefsels. Vraatinsecten die de gewassen van binnenuit aanvreten, zoals wortel of stengelboorders, maken zo minder kans om de oogst te verwoesten.

Maar neonicotinoïden komen zo ook terecht in stuifmeel en nectar, waardoor ze nuttige insecten treffen voor wie ze niet bedoeld waren. Niet enkel hommels en bijen, onmisbaar voor de bestuiving van veel landbouwgewassen, maar ook sluipwespen en roofkevers, die de natuurlijke bestrijders van veel vraatinsecten zijn.

De hommels bleven voedsel met bestrijdingsmiddelen verkiezen, zelfs als de voederbakjes van plaats werden gewisseld