De stille doder die wordt doodgezwegen
Regisseur Daniel Lambo groeide op het asbestafval van EtexEternit op. Hij maakte er een onthullende documentaire over.
Ademloos opent met een machtig berglandschap.
Een Indiase vrouw pleit voor een leven zonder hebzucht. Cut naar de VNtop, waar Rusland stelt dat er geen wetenschappelijke bewijzen zijn dat asbest schade lijk is, en Zimbabwe bij een verbod erop negatieve gevolgen voor de handel voorspelt. Het voorstel voor een bindend verdrag wordt uitgesteld.
Met dat pijnlijke contrast toont Daniel Lambo (u kent hem als coregisseur van Duts) dat hij het lokale moeiteloos kan overstijgen tot op wereld schaal, en dat hij het heden elegant kan verweven met het verleden. Want asbest is helaas een wereldwijd én brandend actueel probleem.
Ademloos is de meest persoonlijke documentaire die Lambo ooit maakte. Hij groeide op in het KapelleopdenBos van de jaren 70, naast de EtexEternitfabriek waar zijn vader en zowat het hele dorp werkten, en waar hij zelf vakantiewerk deed. En hoewel iederéén er mensen verloor aan asbest, heerst er in de streek een omerta. Asbest, de stille doder, wordt doodgezwegen door de vele gezinnen die financieel overleefden dankzij de fabriek.
In archiefbeelden zegt Etienne Van der Rest, in de jaren 70 directeur van Eternit: ‘Asbest en cement vormen wat ik een perfect huwe lijk zou willen noemen’. Hoewel al in 1964 werd bewezen dat het dodelijk is – als oorzaak van asbestose, longkanker én mesothelioom – zat het zogenaamde mirakelproduct nog steeds overal. Land bouwers verstevigden hun landwegen met het afval dat ze gratis kregen van de fabriek, velden waren omheind met asbestbuizen, zelfs scholen zaten er vol mee.
In 1998 werd de stof verboden in België, maar het is geen probleem uit het verleden. Volgens een schatting van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (Ovam) is er in Vlaanderen nog altijd 3,7 miljoen ton asbesthoudend materiaal aanwezig. En de Wereldgezondheidsorganisatie voorspelt tegen 2030 meer dan 300.000 overlijdens in de EU ten gevolge van mesothelioom.
Intussen herhaalt de geschiedenis zich gewoon elders. Want sinds asbest in 2002 in heel Europa geband werd, verviervoudigde de consumptie ervan in India. En zo komt Lambo terecht in Kymore, een dorp in CentraalIndia waar de multinational Eternit een nieuwe dochterfabriek oprichtte, jaren nadat de fatale gevolgen van asbest bekend waren. Lambo focust op de trieste link tussen Kymore en KapelleopdenBos, en brengt slachtoffers en actievoerders uit beide plekken samen. Hun doel: een wereldwijd verbod op asbest.
De vorm van deze film is niet bijzonder vernieuwend, origineel of mooi, maar het onderwerp is zo belangrijk dat dat niets uitmaakt. Volgende maand komt de VN opnieuw samen in Genève om de voorstellen voor een bindend verdrag te bespreken. We kunnen alleen maar hopen dat deze documentaire de neuzen in de juiste richting doet draaien.