Juncker boet aan optimisme in
‘Bij momenten ben ik zelf een euroscepticus’
De Europese landen moeten dringend weer aan één zeel trekken, tegen het discours van de populisten in, zegt JeanClaude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie. Tegelijk richt hij zijn pijlen op Afrika. Daar wil hij in vijf jaar tijd tien miljoen jobs creëren. ‘Maar dan moeten de lidstaten ook hun beloften nakomen.’
STRAATSBURG I Hij heeft net zijn laatste ‘State of the European Union’ achter de rug, die minder bevlogen was dan vorig jaar. Terwijl hij in 2014 nog verklaarde dat hij ‘de Commissie van de laatste kans’ leidde, klonk het nu dat men ‘in vijf jaar tijd maar moeilijk de loop der dingen kan veranderen’. ‘Een groter mea culpa kun je nauwelijks slaan’, reageerde Kathleen Van Brempt (SP.A).
Binnen zijn team valt te horen dat JeanClaude Juncker pessimistischer is dan vorig jaar over de gezondheid van de EU. In zijn speech citeerde hij ‘het ongezonde nationalisme’, ‘het polemische taalgebruik’ tussen regeringsleiders en de onenigheid onder de lidstaten die maakt dat er te weinig schot zit in bijvoorbeeld het migratiedossier. Daarom pleit de Luxemburger voor eenheid en voor een EU die met één stem spreekt, in een interview met en kele journalisten. Dat vindt plaats kort na de stemming waarbij het Europees Parlement de activering van artikel 7 tegen Hongarije goedkeurde.
Wat vindt u zelf van het resultaat van de stemming? JeanClaude Juncker:
‘Was ik Europarlementslid geweest, dan zou ik ook voor artikel 7 gestemd hebben. Ik ben het volledig eens met de beslissing.’
Is er nog plaats voor Orban en zijn Fideszpartij in de Europese Volkspartij?
‘De EVP moet de beslissing nemen die genomen moet worden. Maar ik heb problemen met het lidmaatschap van Orban binnen de EVP. Ik zie niet veel overeenkomsten tussen hem en mezelf. Ik ben gelukkig met het resultaat van de stemming.’
‘Maar niemand stelt me vragen over mijn plannen voor Afrika. De Belgen begrijpen misschien beter dan de anderen dat we onze relaties met Afrika moeten versterken. Dat moet niet alleen via ont
wikkelingshulp gebeuren, we moeten een economische relatie opbouwen. Dat is een strategische kwestie voor de volgende decennia. De Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz zal op 7 december een Afrikatop bijeenroepen, waarop ook de Afrikaanse leiders aanwezig moeten zijn.’
U stelt tien miljoen jobs in Afrika in het vooruitzicht, in vijf jaar tijd. Hoe vermijdt u dat dit nog eens een loze belofte wordt?
‘Ik doe nooit beloften aan Afrika waar ik me niet aan houd. Als ons voorstel uitgevoerd wordt, is het mogelijk. Maar we hebben geld én de lidstaten én het Europees Parlement nodig om onze relatie met Afrika opnieuw uit te vinden. In 2016 keurden we een investeringsplan voor Afrika goed ter waarde van 44 miljard euro, 24 miljard daarvan is al toegekend. De lidstaten zouden dat bedrag verdubbelen, beloofden ze. Ze hebben het nooit gedaan – op de Duitsers en een paar anderen na. Dat is niet genoeg. Daarom doen we nieuwe voorstellen.’
Het ongezonde nationalisme rukt op in de EU, stelt u. In welke mate is de Commissie daarvoor verantwoordelijk?
‘Die vraag stel ik me elke dag, want de Commissie wordt daar in sommige kranten van beschuldigd. Ik heb nooit gedacht dat de Commissie geen fouten maakt. Maar drie à vier jaar geleden zei iedereen dat de populisten sterker zouden worden als we de werkloosheid niet naar beneden kregen en de groei niet opnieuw konden lanceren. Sinds 2014 zijn er twaalf miljoen nieuwe jobs bijgekomen. Er zijn nu 239 miljoen Europeanen aan het werk – een record. Waarom worden extreemrechts en de populisten dan sterker? Omdat delen van de traditionele partijen dezelfde argumenten en woorden gebruiken en soms zelf populisten worden. Dan stemmen de kiezers nog liever voor het origineel. Maar het gevaar is er, want extreemrechts en de populisten gaan er sterk op vooruit in de EU.’
In 2015 lanceerde de Commissie het initiatief voor het spreidingsplan voor asielzoekers, dat in de kaart van die populisten speelde. Betreuren jullie die beslissing?
‘Neen. Ons voorstel werd met een gekwalificeerde meerderheid goedgekeurd door de lidstaten. Maar sommige lidstaten voeren het akkoord niet uit. Dat is een dispuut tussen Europese regeringen, niet tussen de Commissie en OostEuropa. Maar misschien zou ik nu een andere methode gebruiken. Ons voorstel kwam als een verrassing voor sommige lidstaten. Zij hebben het over ‘een islamitische invasie’. Tsjechië heeft 28 vluchtelingen opgenomen. Is dat een invasie?’
Zonder eenheid lukt het niet om de migratiecrisis op te lossen. Maar die eenheid komt er maar niet.
‘Om eenheid te bereiken, heb je een beweging van twee kanten nodig. We stellen nu voor om onze grenswacht op te voeren tot tienduizend leden in 2020, in plaats van in 2027. We versterken de rol van het Europees Asielagentschap bij de afhandeling van asielaanvragen. Iedereen in de EU moet solidair zijn met de landen die veel vluchtelingen hebben opgenomen. Wie weigert om dat te doen, moet meer bijdragen aan de uitbouw van de grenswacht. Maar we hebben een akkoord bereikt met de vier Visegradlanden om de hulp aan Libië en Afrika op te drijven. En Viktor Orban nam daarbij de leiding.’
Italië spreekt dreigende taal aan het adres van de EU. Wat is uw boodschap voor hen?
‘Sommigen binnen de Italiaanse regering vreesden dat ik ze vandaag zwaar zou aanvallen en dat ik zou reageren zoals sommigen in Rome over de EU praten. Ik heb premier Giuseppe Conte uitgelegd wat we gedaan hebben voor Italië, in de migratiecrisis. Sinds 2015 kreeg Italië 882 miljoen euro en we interpreteerden het stabiliteitspact op een flexibele manier, zodat ze 18 miljard euro meer konden uitgeven. De Commissie heeft gedaan wat ze kon voor Italië. Maar het is niet onze fout als er in Genua een brug instort. Ik heb geen problemen met premier Conte, wel met de retoriek tegen Brussel van sommigen in zijn regering. Het helpt niet en het is niet verstandig.’
Sommigen stellen de komende Europese verkiezingen, in mei volgend jaar, voor als een strijd tussen progressieven en eurosceptici. Is dit niet te zwartwit?
‘Ik zie het anders. We mogen de talrijke eurosceptici niet verwarren met extreemrechts en de populisten van alle kleuren. Met hen moeten we in discussie gaan. We moeten ze beter uitleggen waar Europa om draait. Ik schiet niet op de eurosceptici: ze hebben gerechtvaardigde vragen. In sommige kwesties ben ik zelf een euroscepticus. Is dat een reden om te zeggen dat ik tegen Europa ben? Ik ben tegen wie uit principe tegen de EU is. Zij zijn het die we moeten blokkeren, bij de Europese verkiezingen. Ik hou niet van politici die zeggen – zoals de Tsjechische premier – dat de Commissie en de EU de Europese beschaving aan het vernietigen zijn. Dat is domme oorlogstaal.’
‘De Commissie heeft voor Italië gedaan wat ze kon. Maar het is niet onze fout als er in Genua een brug instort’