Tegen het buikgevoel

De NVA en Open VLD hebben minister van Justitie Koen Geens (CD&V) onder druk gezet om gevangenisstraffen prominent in het strafwetboek te houden (DS 12 september). Dat zou stroken met het buikgevoel van ‘de’ Vlaming. Waar die mening over dat buikgevoel vandaan komt, blijft een raadsel. Meestal gaat het om een buikgevoel van deze of gene politicus over wat het buikgevoel van ‘de’ Vlaming is.

Maar laten we even stellen dat het buikgevoel van de Vlaming inderdaad repressief is voor de aanpak van criminaliteit, met een voorkeur voor stevige gevangenisstraffen om de maatschappij veilig te houden. Waar is dat dan op gebaseerd? Heeft de politicus of de Vlaming zich ernstig gebogen over de vraag wat de beste methode is om criminaliteit tegen te gaan?

We zijn allemaal expert op het eigen gebied (bakker, metselaar, leerkracht, bediende), maar niet of veel minder op andere gebieden. We laten ons leiden door een intuïtieve reactie vanuit associaties met vergelijkbare situaties (een gevaarlijke hond sluit je toch ook op in een kooi?). Het grote voordeel van het buikgevoel is dat het snel is, weinig moeite kost en vaak juist is. Maar het grote nadeel is dat het ondoordacht is, geen rekening houdt met cijfermateriaal, en daardoor manifest fout en zelfs contraproductief kan zijn.

Dat zien we hier gebeuren: experts geven op basis van cijfers aan dat strengere gevangenisstraffen geen effect hebben of zelfs versterkend werken, waardoor de maatschappij onveiliger wordt. Vergelijk dit met het probleem van vaccinaties. Meer en meer mensen weigeren hun kind te laten vaccineren vanuit een buikgevoel dat het toch niet goed kan zijn om met een naald in je kind te laten prikken en een bepaalde stof te laten inspuiten. Ze vinden selectieve informatie op het internet die strookt met hun intuïtie.

Er heerst een fatalistische sfeer over het buikgevoel. Het fungeert als een eindpunt, een dooddoener van verdere discussie. Ik hoor nooit iets over maatregelen die politici zouden nemen om dat buikgevoel te veranderen. Mensen kunnen dat gevoel heus in vraag stellen, kijk maar naar het overgrote deel van de bevolking dat zijn kinderen wel laat vaccineren. De wereld zou er beter aan toe zijn als politici zich minder zouden verschuilen achter het buikgevoel en meer vertrouwen zouden hebben in de kracht van bijleren.

BRAM VERVLIET Hoofddocent Gedragsneurowetenschappen (KU Leuven).