Fictiefilm over vermoorde journalist choqueert familie en collega’s
De moeder van James Foley, de Amerikaanse journalist die door IS werd onthoofd, is geschokt dat een filmmaker zonder haar medeweten die tragische gebeurtenissen in een fictiefilm heeft gegoten.
BRUSSEL I ‘Viper Club’ verschijnt pas op 26 oktober, maar Diane Foley, de moeder van de vermoorde reporter James Foley, zag de film vorige week al op een filmfestival. Achteraf reageerde ze geschokt: ‘Dit klinkt net als het verhaal van mijn zoon. Dit klinkt als míjn verhaal’.
Er zijn opvallende gelijkenissen tussen Diane Foley en Helen Sterling, het hoofdpersonage uit ‘Viper Club’ dat door de bekende actrice Susan Sarandon wordt gespeeld. Het personage Sterling is een verpleegster, net als Diane Foley, die vindt dat Sarandon zelfs fysiek op haar lijkt.
In de film wordt Sterlings zoon, een freelance journalist, in Syrië ontvoerd. Zijn moeder raakt gefrustreerd dat FBIagenten die de ontvoering onderzoeken, zelfs geen contact hebben met het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat de jongeman via diplomatieke weg probeert vrij te krijgen. Ze neemt de zaak uiteindelijk in eigen handen, en spreekt machtige lui buiten de regering aan om haar zoon in Syrië te bevrijden.
YouTube
Dat gebeurde allemaal in het echte leven, niet alleen met Diane Foley, maar ook met de familieleden van andere westerse gijzelaars in Syrië, die door de terreurgroep IS werden ontvoerd en soms zijn vermoord.
James Foley werd in 2014 door IS onthoofd, waarna jihadisten de video van zijn gruwelijke executie via YouTube wereldwijd verspreidden. Het videonetwerk kreeg toen kritiek dat het onthoofdingsvideo’s niet snel genoeg offline haalde. Dat uitgerekend YouTube de film ‘Viper Club’ vanaf eind oktober via zijn betalende kanaal verspreidt, maakt de zaak voor Foleys familie extra pijnlijk.
Diane Foley neemt het de filmmakers bijzonder kwalijk dat die vooraf geen contact met haar hebben opgenomen, en zonder toestemming stukken van het waar gebeurde verhaal en zelfs echte dialogen hebben gebruikt. Tegelijk stoort ze zich aan het imago dat in Hollywoodfilms van freelance oorlogsreporters wordt geschetst: dat van avonturiers, die op adrenaline leven, in plaats van onderbetaalde, hardwerkende professionals die de waarheid over oorlogsleed in de huiskamer willen brengen.
Waren de filmmakers verplicht om de familie van James Foley, of van andere vermoorde journalisten, vooraf om toestemming te vragen? Juridisch gezien niet, maar er is ook nog de ethische kwestie, zegt Russell Smith, een advocaat gespecialiseerd in media, tegen The Washington Post. ‘Het draait hier wel om de levens van echte mensen, die op YouTube zijn afgeslacht. Uit respect zou je als filmmaker dan toch wel even de familie kunnen contacteren. werd door IS Wat niet betekent dat je dan meteen alles hoeft te doen wat die familie zegt.’
‘Inspiratiebron’
Maryam Keshavarz, de regisseur en scriptschrijver van de film, geeft toe dat James Foley een inspiratiebron was, maar voegt eraan toe dat de film niet uitsluitend op het verhaal van één journalist is gebaseerd: ‘We hebben vooraf meer dan honderd artikels gelezen en een tiental documentaires bekeken’, zei de regisseur tegen The Hollywood Reporter. Toen Keshavarz, op Diane Foleys verzoek, met haar afsprak, was het al te laat om nog iets aan de prent te veranderen.
Niet alleen Diane Foley is boos. De titel ‘Viper Club’ verwijst duidelijk naar The Vulture Club, een gesloten Facebookgroep voor journalisten en hulpverleners. De echte Diane Foley. Ook bij The Vulture Club wordt ontzet gereageerd. Meer dan achtduizend journalisten wereldwijd wisselen er tips uit over hoe veilig te reizen en te werken in risicovol gebied. Maar in de film wordt The Vulture Club voorgesteld als een clandestien netwerk, dat de weg kent naar rijke weldoeners die geld voor gegijzelde journalisten kunnen inzamelen.
Peter Bouckaert, directeur noodsituaties bij de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, is de oprichter en administrator van de echte Facebookgroep. Hij verwijt de filmmakers een gebrek aan verantwoordelijkheidszin. ‘Ook wij wisten vooraf nergens van, tot we de reclame zagen voor de film, die eerst zelfs “The Vulture Club” zou heten’, zegt Bouckaert aan de telefoon. ‘Na ons protest en na gesprekken met YouTube en Google in het bij zijn van advocaten, is de naam van de film aangepast. Maar de inhoud is hetzelfde gebleven. YouTube heeft Diane Foley nog een riante donatie aangeboden voor de stichting opgericht in James Foleys naam, maar dat geld (volgens Diane Foley 30.000 dollar, nvdr) heeft de familie geweigerd.’
Bouckaert spreekt van een ‘pijnlijke ervaring’: ‘Onze community heeft hard onderhandeld om reporter James Foley, hulpverlener Peter Kassig en ettelijke anderen vrij te krijgen. Bij Peter waren we dicht bij een vrijlating, maar hij werd toch vermoord nadat IS erachter was gekomen dat Peter bij het Amerikaanse leger was geweest. Voor James werd uiteindelijk 100 miljoen dollar geëist. Het was onmogelijk om zoveel geld in te zamelen, we hebben dat zelfs niet geprobeerd. De film stelt dat dit wél is gebeurd. De suggestie dat journalisten zoveel geld kunnen ophalen, en dan in conflictgebied met losgeld gaan rondlopen, brengt reporters in oorlogszones in gevaar.’
Levens redden
Peter Bouckaert benadrukt dat de echte Vulture Club helemaal niet draait rond spierballengerol of avonturisme, maar rond professionalisme en ethiek. ‘Het netwerk is opgericht om elkaar bij te staan, om informatie te delen die levens kan redden, en dat blijven we in de toekomst ook doen. De regisseur van deze film beweert veel respect te hebben voor oorlogsverslaggevers en hulpverleners in conflictgebied, maar dat blijkt echt nergens uit.’