Bos opofferen voor bruinkool? Dwaasheid!
De strijd in Hambacher Forst heeft een hoge inzet. Als het eeuwenoude bos verdwijnt, verliest iedereen, vreest het klimaat zelfs twee keer.
Net over de grens in Duitsland vindt een hevige strijd plaats voor het behoud van het Hambacher Forst (DS 8 september). Honderden actievoerders staan er lijnrecht tegenover duizenden zwaarbewapende politieagenten. Het bos heeft de aanblik gekregen van een oorlogszone. Dat het moet wijken voor bruinkool, een van de meest vervuilende fossiele brandstoffen, valt niet langer te rechtvaardigen in tijden van klimaatverandering.
De mars der dwaasheid
‘Terwijl alle andere wetenschappen zijn vooruitgegaan, is het regeren stil blijven staan’, zei de Amerikaanse president John Adams (17351826). Het citaat vormt de introductie tot het historische standaardwerk De mars der dwaasheid (Agon, 1989) van Barbara Tuchman. Zij definieert een folly als een politiek die tegen het belang van heersers en hun onderdanen ingaat.
Tuchman geeft als eerste voorbeeld het paard van Troje dat, tegen de vele waarschuwingen van Cassandra in, alsnog binnen de Trojaanse muren werd gesleept. De Amerikaanse historica vraagt zich af hoe het in hemelsnaam mogelijk was dat de Trojanen blind bleven voor die voor de hand liggende Griekse list. Ook de hooghartige aanpak van de Amerikaanse eis tot meer zelfbestuur door de Engelse koning George III in de 18de eeuw en het meer recente Amerikaanse echec in de Vietnamoorlog passeren de revue. De opsomming van de dwaasheden begaan door koningen, pausen en presidenten dwingt de 21steeeuwse lezer tot zelfreflectie. Zouden wij het beter gedaan hebben?
Tuchman hanteert drie criteria om beleid als ‘dwaasheid’ te bestempelen. Het moet gaan om een politiek die destijds al als contraproductief was geïdentificeerd in het publieke debat. Er moest ook een alternatief beschikbaar zijn. Tot slot gaat het om een vergissing begaan door een groep mensen. Niet om één individuele fout.
In Tuchmans tijd stond de strijd tegen klimaatverandering niet hoog op de agenda. Als ze nog leefde, zou zij allicht een nieuw hoofdstuk wijden aan het belangrijke klimaatvraagstuk. Terwijl algemeen wordt erkend dat ongecontroleerde kli maatwijziging de grootste bedreiging is voor het voortbestaan van de mensheid, blijft de globale CO2uitstoot onverminderd stijgen.
Zelfs binnen Europa sneuvelt er nog waardevolle natuur in een onophoudelijke zoektocht naar fossiele brandstoffen. De beslissing van de Duitse overheden om een uitgestrekt bos met wortels tot in de ijstijd op te offeren voor een niet te stillen honger naar vervuilende bruinkool vormt de zoveelste kwalijke episode in de ‘mars der dwaasheid’ die de aanpak van het klimaatvraagstuk kenmerkt.
Koude Oorloglogica
De argumenten die opduiken om die onbegrijpelijke beslissing te rechtvaardigen, verschillen in wezen niet van de hierboven vermelde follies. De framing is herkenbaar voor wie Tuchmans werk kent. Terwijl de Amerikaanse interventie in Vietnam binnen de verstarde Koude Oorloglogica ‘noodzakelijk’ was om de Sov HENDRIK SCHOUKENS
Wie? Onderzoeker Europees milieu en natuurbeschermingsrecht (UGent).
Wat? De Duitse overheid verkiest bruinkool boven natuurherstel. Daarmee gaat ze in tegen het eigen belang en dat van de burgers. jetinvloed in te dijken, is de komst van de bruinkoolmijn evenzeer ‘onontbeerlijk’ binnen de context van een groeiparadigma. Zonder de mijn in Hambach gaat het licht uit in NoordrijnWestfalen, beweert RWE, de Duitse energiereus die het bos wil rooien. Alsof het om een natuurwet gaat. Eén waar haastig in elkaar gestoken boomhuttendorpen niet tegenop kunnen.
Net zoals de Aztekenkoning Montezuma – een andere onfortuinlijke protagonist uit Tuchmans boek – verkeerdelijk aannam dat de Spaanse conquistador Hernán Cortés een goddelijke status had, blijven de Duitse overheden optreden binnen de economische frames die ons in de eerste plaats in deze penibele klimaatcrisis hebben gebracht. De voortdurende economische groei, het gouden kalf van zoveel politici, dicteert nog steeds de uitkomst van te veel besluitvormingsprocessen. De haast religieuze focus op eindeloze groei verblindt.
Nieuwe Cassandra’s
Maar wat de beslissing om het bos te kappen voor bruinkoolwinning zo mogelijk nog ‘dwazer’ maakt, is dat het klimaat niet één, maar twee keer verliest. Niet alleen zal de achterhaalde keuze voor bruinkool nog meer CO2 in de verzadigde atmosfeer pompen en littekens tot honderd meters diep in de aarde achterlaten. Als het bos verdwijnt, komt ook de CO2 vrij die er de voorbije duizenden jaren door de natuur is opgeslagen.
Het is een aspect dat vaak onderbelicht blijft in het klimaatdebat. Wetenschappers hebben nochtans berekend dat maar liefst één derde van de totale klimaatreducties voor 2030 gerealiseerd kan worden door meer bos te beschermen en nieuwe natuur aan te leggen. Die herstelde natuur vangt bijkomende CO2 op. Maar vandaag gaat amper drie procent van het klimaatbudget naar natuurherstel.
Dat een eeuwenoud bos verdwijnt ten voordele van bruinkool, staat symbool voor een beleidscultuur die volledig de voeling heeft verloren met de natuurlijke processen waarop ook onze economie is gegrondvest. In plaats van de natuur te vernietigen zouden we massaal moeten inzetten op natuurherstel om het klimaat op de aarde weer in evenwicht te brengen.
Staatsmiddelen inzetten in de vorm van een tot de tanden bewapende politiemacht om de vernietiging van een waardevol bosgebied – evenzeer een publiek goed – toe te staan, getuigt van een ongekend cynisme. Door voorrang te geven aan bruinkool boven natuurherstel zijn onze oosterburen goed op weg dezelfde fout te maken als de Trojanen. De Duitse overheid blijft voorlopig doof voor de kreten van de actievoerders, onze hedendaagse Cassandra’s.
Net als in veel andere landen loopt de klimaattransitie niet van een leien dakje en blijft er een hemelsbreed verschil bestaan tussen woorden en daden. Benieuwd hoe een toekomstige historica zal terugkijken op dit tijdvak: is een nieuwe folly onafwendbaar?
Als het bos verdwijnt, komt de CO vrij die er de voorbije duizenden jaren door de natuur is opgeslagen
‘Staatsmiddelen inzetten, namelijk tot de tanden bewapende politie, om waardevol bosgebied te vernietigen, het getuigt van cynisme.’