Waarom lachen we als we gekieteld worden?
‘Het wordt soms gebruikt als ultiem wapen om mij neer te krijgen: kietelen. Ik lach me bijna dood door de kriebels’, mailt Vincent Van Bruwaene. ‘Waarom kunnen we zo slecht tegen kietelen? Is daar een evolutionaire verklaring voor? Mijn oudste zoon heeft ook het kriebelgen meege kregen, maar mijn vriendin heeft er totaal geen last van. Waarom kan de een er beter tegen dan de ander?’
De voetzolen, de borstkas, de oksels; dat zijn vaak de plekken waar we extra gevoelig zijn voor kietelen. ‘Het zijn goed doorbloede plekken. En het zijn lichaamsdelen die kwetsbaar zijn voor aanvallen’, vertelt hersenonderzoeker Marco Davare van de KU Leuven, die veel onderzoek doet naar de wijze waarop onze hersenen fysieke prikkelingen verwerken. ‘De kriebels dienen als waarschuwing dat gevaar dreigt.’
‘Misschien word je wel aangevallen door iemand of door een dier. Je moet de aanval snel afslaan of ervoor vluchten. We weten het niet zeker, maar mogelijk ligt daar de oorsprong van de kriebels. Wat we in ieder geval wel weten is dat de kietelsensatie onder meer een deel van de hersenen activeert – de hypothalamus – dat ook geactiveerd wordt als je moet vechten of vluchten.’
Door elkaar te kietelen kun je op speelse wijze dat gevoel van aangeval len worden oproepen bij elkaar. ‘Het is een manier waarop ouders hun kin deren trainen om adequaat te reageren op gevaar.’
Dat we daar vervolgens van gaan lachen, is wel opmerkelijk. ‘Waarschijnlijk is het een reflex waarmee we overgave communiceren in de hoop dat de aanvaller stopt. Kietelen is in ieder geval een spel geworden.’
En net als bij alle spellen is context belangrijk. ‘Als je gekieteld wordt door iemand die je niet kent, zul je daar niet om moeten lachen. Je er vaart het alleen maar als heel vervelend en misschien wel pijnlijk.’ Neem kinderen die door hun ouders gekieteld worden: die schieten in de lach. Worden diezelfde kinderen door een vreemdeling gekieteld, dan is de kans groter dat ze gaan huilen. Evenzeer is het geen goed idee om je leidinggevende te kietelen. Sociale conventies zijn belangrijk. Bij je geliefde daarentegen zou het weer geen probleem moeten zijn.
Sommige mensen kunnen goed tegen kietelen. ‘Dat komt doordat ze beter in staat zijn te anticiperen op bepaalde aanrakingen’, zegt Davare. ‘Ze zien de handen van hun belager een kant op gaan en kunnen goed voorspellen hoe dat gaat aanvoelen. Het verrassingselement is cruciaal voor de kriebels. Om die reden ervaar je hevigere kriebels als je gekieteld wordt terwijl je je ogen dicht hebt.’
En om diezelfde reden voel je normaal gesproken geen kriebels als je jezelf probeert te kietelen. Maar er is een uitzondering. ‘Er zijn aanwijzingen dat sommige mensen die aan schizofrenie lijden zichzelf wel kunnen kietelen’, zegt hersenonderzoeker Thomas Whitford van de Universiteit van Sydney. ‘Dit zou komen doordat de hersenen van deze mensen niet anticiperen op hun eigen aanrakingen.’ Vragen voor de wetenschapswinkel zijn welkom op wetenschap@standaard.be, onder vermelding van naam en woonplaats.
Het is geen goed idee om je leidinggevende te kietelen