Afdaling in de waanzin
Jan Hoet blijft inspireren. In navolging van zijn expo ‘De zee’ maakte Jan Fabre onlangs ‘Het vlot’, en na ‘Middle Gate’ volgt nu ‘Middle Gate II’. Helaas is in beide gevallen de sequel minder sterk dan het origineel.
Het orgelpunt van Middle Gate II is de SintDimpnakerk in Geel, waar een Russisch kunstenaarscollectief de grondwet laat verdampen, en waar Guy Rombouts, die er al bij was bij de eerste Mid
dle Gate, in het middenschip een reeks hoedjes van papier plaatst die vaagweg doen denken aan de kapjes uit The handmaid’s tale.
De tentoonstelling borduurt voort op de expo die Jan Hoet vijf jaar geleden in zijn Geel maakte, de stad die bekend staat om haar thuisverpleging van mensen met psychische problemen. Hoet groeide er op tussen wat ze toen liefkozend ‘de zottekes’ noemden – hij maakte het onderscheid niet tussen hen en zijn bloedeigen broers. Ook in de kunst was er geen onderscheid: in Middle Gate wilde hij de grens openbreken tussen outsiderkunst en werk van artiesten uit het reguliere circuit.
Nu, vijf jaar later, werkten het Muhka en Cultuurcentrum De Werft samen aan een opvolger: Middle Gate II. Het verhaal van Dimpna. Al spreken ze zelf liever van een prequel. ‘We tonen wat er aan Middle Gate voorafgaat’, zegt Bart De Baere, artistiek directeur van het Muhka. Daarom focust de tentoonstelling op de legende van Dimpna, de beschermheilige van Geel.
Dimpna is een Ierse koningsdochter die in Geel terechtkwam nadat haar vader waanzinnig was geworden. Wanneer haar moeder sterft, dwingt haar vader haar om met hem te trouwen, omdat zij de enige is die de schoonheid van haar moeder kan evenaren. Ze vlucht, maar hij spoort haar op en wanneer ze opnieuw weigert, hakt hij haar hoofd af. Dat zou gebeurd zijn in het jaar 600. Zo werd Dimpna de patrones van de geesteszieken.
Cronenberg en Hitchcock
‘Opmerkelijk hoe actueel het verhaal is’, zegt Bart De Baere. ‘De vluchtelingenproblematiek zit erin, maar ook #MeToo.’ Dus kozen de makers ervoor de expo op te delen in vier thema’s, elk gelinkt aan een van de attributen van de heilige Dimpna: spiritualiteit (haar boek), waanzin (de duivel), migratie (haar kroon) en geweld (het zwaard). Elk thema wordt uitgewerkt op een andere locatie. Het startpunt in de kerk maakt de meeste indruk. Hier is de kwaliteit van de werken het constantst: Alfons Hoppenbrouwers gaat de concurrentie aan met de glasramen en verder is er de Honingklok van Suchan Kinoshita, kleurige vormen van cultuurprijswinnaar Philippe Van Snick, poëtisch papier van Guy Mees, een fragiel laddertje naar de hemel van Vadim Fishkin en een mooie lichtinstallatie van Róza ElHassan.
Daarna dalen we af richting waanzin. Aan grote namen geen gebrek in het Hospitaalmuseum: Barbara Kruger, Orlan, Joëlle Tuerlinckx, Cindy Sherman. Maar het werk dat het meeste indruk maakt, is de videoinstallatie
Night fever van Frank Theys. Als toeschouwer kan je op een ziekenhuisbed gaan liggen, zodat je omringd bent door donkere projecties. Via de voiceover horen we de dwangmatige gedachtestroom van de protagonist, en samen met hem duiken we steeds dieper in zijn paniekaanval. De film is een koortsachtige nachtmerrie vol associaties: een rood gordijn roept echo’s van Twin Peaks op, een angstaanjagend kloppend hart op een boom doet denken aan de horror van David Cronenberg en een trappenhuis lieer je vanzelf aan Hitchcocks Vertigo. De waanzin wordt onaangenaam voelbaar in dit intense werk.
Ook in de Halle, met als thema ‘geweld’, zijn er enkele werken die eruit springen: een zeer vroeg videowerk van Lili Dujouri bijvoorbeeld. Of de video Violent in
cident. Man/woman segment van Bruce Nauman, waarin een man en een vrouw een gevecht aangaan aan een romantisch gedekte tafel. En de grootscheepse installatie Jockel bibliografie, een sleutelwerk van Danny Devos waarin zijn fascinatie voor seriemoordenaars ten top wordt gedreven.
In Middle Gate II zijn een hoop sterke individuele werken te zien, maar het geheel overtuigt niet. Te veel kunst lijkt vrijblijvend in de ruimte geplaatst. De tentoonstelling heeft een nobel opzet, maar de Hoetmagie ontbreekt.
Middle Gate II. Het verhaal van Dimpna, Geel, www.middlegate.ensembles.org
Te veel kunst lijkt vrijblijvend in de ruimte geplaatst, waardoor de Hoetmagie ontbreekt