Europa zal Chinese draak niet temmen
acht de kans groot dat Peking de handelsoorlog wint. Het wil de Europese Unie kapotmaken om makkelijker te kunnen onderhandelen met de lidstaten. En die laten zich in ruil voor kleine gunsten uit elkaar spelen.
Volgens Niall Ferguson zal China de handelsoorlog met Amerika verliezen (DS 24 september). Dat betwijfel ik. Weliswaar heeft China vanwege een enorm exportoverschot puur economisch inderdaad meer te verliezen. Maar in een totalitaire dictatuur, waar de president zichzelf tot staatshoofd voor het leven heeft benoemd en waar de bevolking door persbreidel makkelijker kan worden misleid, is het incasseringsvermogen groter dan in een democratie. Daar moet een president na vier jaar voor zijn herverkiezing vechten.
Xi Jinping wegkrijgen na een economische catastrofe, vergt massale protesttochten, die voor de deelnemers in een strafkamp kunnen eindigen. Om van Donald Trump af te raken volstaat het als zijn tegenstanders in 2020 in de beslotenheid van het stemhokje massaal het vakje van zijn tegenstander aankruisen. Dat brengt voor boze burgers minder risico’s en voor een falend politicus net méér risico’s mee.
Naïef Europa
Van wie China zeker niet zal verliezen, is van Europa. Althans zolang het de neoliberale fictie van een vrije wereldmarkt niet laat vallen en zijn geopolitieke naïviteit niet verliest. Europa gaat nog steeds uit van een postnationale wereld, waarbinnen recht vóór macht komt. Het hoopt nog steeds dat dat de toekomst zal worden, terwijl steeds meer te vrezen valt dat het iets van het verleden is. Niet alleen Peking, ook Moskou kijkt er zo tegenaan. Zeker sinds het zich (al dan niet terecht) bedrogen voelt op basis van ‘westerse’ principes over de internationale rechtsorde. Waar die aan zijn belangen raakten, staat voor het Kremlin de nationale soeve reiniteit voorop.
De grootmachten China, Rusland en onder Trump ook de VS zijn uit op de ondermijning van de Europese Unie, omdat de Europese landen afzonderlijk geen partij zijn. Het is economisch, en daarmee ook politiek, veel voordeliger om die landen tegen elkaar uit te spelen door specifieke gunsten te beloven, dan te moeten onderhandelen met het enorme blok dat Europa als geheel vormt. Net als Vladimir Poetin en nu ook Trump, sluit Xi zijn deals liever met Theresa May, Emmanuel Macron of Angela Merkel dan met JeanClaude Juncker of Donald Tusk.
Straf de landen die het wagen om tegen de Chinese visie in te gaan – door de dalai lama te ontvangen, de Nobelprijs aan een dissident uit te reiken of Taiwan te erkennen. Beloon diegene die zich braaf naar China’s inzichten voegen. De nieuwe zijderoute is op dat beginsel gebaseerd. Peking heeft intussen zijn grip op een hele rist staten tot voorbij de Bosporus versterkt. Officieel gaat het daarbij weliswaar veelal ‘slechts’ om Chinese bedrijven, maar achter zulke
Sinds China zich op de wereldmarkt heeft begeven, speelt het het spel niet meer volgens de officiële, door het Westen gedicteerde, regels
bedrijven staat altijd de Chinese staat. Dat heeft Trump door, wat je ook van zijn woeste economische oorlogsverklaring mag vinden. Sinds China zich op de wereldmarkt heeft begeven, speelt het het spel niet meer volgens de officiële, ooit door het Westen gedicteerde, regels. Het speelt volgens de eigen regels. Het Westen bleef te lang vasthouden aan het idee dat als eerlijke concurrentie verzekerd is op papier, de praktijk zich daarnaar voegt.
‘Special price for you’
Mede om die reden laten Europese landen zich te makkelijk met fraaie Chinese beloftes over afzonderlijke voordeeltjes paaien in plaats van de handen ineen te slaan – speci
al price for you, zoals Europese toeristen al decennialang op Aziatische bazaars horen. Zo is het vast makkelijker om thuis een aanstaande verkiezing te winnen – ‘kijk eens wat onze behendige premier voor België/ Nederland/Spanje/Portugal voor ons bedrijfsleven heeft binnengesleept, en die van hen niet’. Maar het eindresultaat voor Europa als geheel is negatief.
Ook Poetin oogst met zo’n verdeelenheerspolitiek al jarenlang succes. Denk aan de speciale gasverbinding met Duitsland om Oekraïne heen. Zo houdt hij een aantal Balkanlanden in zijn greep. Wie zich van Moskou afhankelijk heeft gemaakt, zet het eigen voordeel minder makkelijk op het spel als de buurman wordt gepest.
Hier wreekt Brussels geopolitieke kortzichtigheid van de laatste jaren zich ook. Met zijn door het noorden gedicteerde monetaire dogmatiek jaagde het niet alleen het in hoge geldnood verkerende Athene half in de armen van Moskou. Daardoor komt elk Europees eenheidsfront onder druk te staan. NoordEuropese politici besloten vooral streng te zijn, anders gingen de populisten er met de kiezers vandoor. Het electorale belang won het van het gezamenlijke Uniebelang.
Is Rusland nog een grootmacht op economisch lemen voeten, voor het tienmaal volkrijkere China geldt dat niet. Van de door Brussel aan Athene opgelegde kortzichtige verplichting om in ruil voor de verstrekte leningen in het kader van ‘hervormingen’ door privatisering cruciale infrastructuur te verkwanselen, heeft ook Peking al geprofiteerd. Het heeft de haven van het Griekse Piraeus opgekocht – en daarmee is voor de toekomst de politieke basis gelegd voor een omgekeerd Hongkong.