‘Plots bleek de puzzel te kloppen’
Voor ‘Earth Diver’ combineert regisseur Wouter Van Looy zowel muziek, als beeld en tekst. Op de Ruhrtriennale zagen ze al dat het goed was. ‘Ik heb hier vijf jaar over nagedacht’.
De komende vier dagen palmt Earth diver de imposante ruimtes van Interescaut in, een voormalige elektriciteitscentrale in Schelle. Regisseur Wouter Van Looy legt er een omvangrijke puzzel, met koormuziek van Schütz door Chorwerk Ruhr en B’Rock, beelden van Wim Catrysse, nieuwe muziek van Nikolaus Brass, de stem van performer Phil Minton en tekst van Paul Verrept. Twee jaar na de bijzonder goed onthaalde première op de Ruhrtriennale heeft de voorstelling nog niets aan dringendheid verloren: ligt deze samenleving op sterven zonder dat zelf te willen weten? Het antwoord knerpt als ijs onder je voeten.
Schütz en steenkool: geen evidente combinatie. Of toch?
‘De muziek van Schütz fascineert me al lang. De opnames van Philippe Herre weghe uit het begin van de jaren 90 sloegen me toen uit mijn lood. Ook de context waarin Schütz zijn muziek schreef intrigeerde me: hoe kon hij zo’n zachtaardige, schone muziek schrijven in de totale ellende van ziekte en oorlog die er toen heerste? In zijn muziek hoor je de hoop dat er ondanks alles betekenis is in dit leven. Ik wist toen al dat ik er iets mee wilde doen. Op een bepaald moment zag ik een overzichtsexpo met werk van videokunstenaar en filmmaker Wim Catrysse. Er klikte iets. Het meren deel van zijn werk heeft hij gefilmd op plaatsen waar iets ontgonnen wordt – zwavel in Indonesië bijvoorbeeld, of petroleum in Koeweit. Zijn beelden riepen iets apocalyptisch op en dat deed me aan de wereld van Schütz denken. Voor Earth diver is Wim dan op Spitsbergen gaan filmen in de totale ontbering van een steenkoolmijn te midden van de ijzige koude.’
Hoe ging je verder aan het puzzelen?
‘De teksten van Slavoj Zizek waren een andere, belangrijke eyeopener. Hij analyseert onze tijd aan de hand van de verschillende stadia van rouw. Wat gebeurt er op het moment dat je de boodschap krijgt dat je leven bijna voorbij is? Verschillende fases volgen elkaar op: shock, ontkenning, woede, onderhandeling – de fase waarin mensen vaak proberen om het alsnog op een akkoord te gooien met god – depressie en aanvaarding. Zizek zegt dat we nu collectief in de fase van de ontkenning zitten. Die ge dachte spreekt heel erg uit die troostelo ze beelden van de steenkoolmijnen. We weten dat steenkool niet de beste brand stof is om onze planeet te redden – fossiele brandstoffen tout court. En toch staat die mijn daar, en uiteindelijk blijkt dat de elektriciteit die de steenkool opwekt eigenlijk alleen dient om de centra le en de mijn zelf in gang te houden.’
‘De voorstelling werkt als een soort spiegel. Een verrassende maar voor veel kijkers ook verpletterende spiegel’
Waar sluit jouw eigen levensgevoel bij aan: de hoop van Schütz of de wanhoop van de mijn?
‘Ik ben vooral een verbaasde observator van het fenomeen mens, denk ik. Wij hebben allemaal die twee werelden in ons. De voorstelling werkt als een soort spiegel. Een verrassende maar voor veel kijkers ook verpletterende spiegel. Dat effect was ook voor ons onverwachts. De voorstelling ontstond na vijf jaar nadenken en dan blijkt die puzzel opeens te kloppen. Voor mij blijft dat toch de manier waarop ik muziektheater wil maken, vanuit de chemie van al die verschillende elementen.’