Slim of ongehoord: hoe populair is het voorakkoord?
Partijen hebben vaak de mond vol over transparantie, tot je hen vraagt naar voorakkoorden. Dan zijn ze karig met info. Alleen de SP.A geeft toe afspraken te hebben met ‘alle partijen uit het Vlaams Parlement behalve Vlaams Belang’.
BRUSSEL I Voorakkoorden zijn als lijntjes cocaïne in Antwerpen: je ziet ze niet, maar ze zijn er wel in groten getale. Johan Ackaert (UHasselt) schat dat er in 70 procent van de gemeenten al een bestuursafspraak is. CD&Vnestor Etienne Schouppe durfde in 2012 te spreken van negen op de tien gemeenten, maar werd prompt teruggefloten door voorzitter Wouter Beke. Kiezers keuren het af, zo blijkt. In een recente peiling van Het Laatste Nieuws geeft liefst 57 procent van de respondenten aan een geheim voorakkoord ‘onaanvaardbaar’ te vinden.
Heeft het nog zin om te stemmen? Toch wel, benadrukt Herman De Croo (Open VLD). In zijn 54jarige carrière als politicus heeft hij voorakkoorden gezien en gesloten in alle maten en soorten. ‘Maar zelfs al sluit je een voorakkoord met de paus als getuige, als je geen meerderheid hebt, dan sta je daar met je akkoord.’
Ook de goesting van de verkozenen om samen te werken, speelt een rol. ‘Dat zijn niet altijd degenen die elkaar besnuffelden vóór de stembusslag’, weet de liberale coryfee. ‘Het moet klikken tussen de mensen die uiteindelijk de voordrachtsakte moeten ondertekenen. Je kunt een paard wel naar het water leiden, maar het niet dwingen te drinken.’
Volgens De Croo sr. komt een voorakkoord voor in ‘pakweg de helft’ van de gemeenten, en blijkt het maar in nog eens de helft daarvan uitvoerbaar. ‘Veel kleine partijtjes leuren ermee om toch maar een schepen binnen te rijven. Maar zeker ben je nooit. Wat wél vaak voorkomt, is de eerste keuze: partijen die beloven om eerst te praten met een voorkeurpartner, alvorens ze anderen uitnodigen. Daar vind ik niets mis mee. Met een voorakkoord ook niet trouwens. Juridisch stelt het niets voor, zelfs al deponeer je het bij de notaris – ik heb partijen dat nog weten doen, stel je voor!’
Veel gespin, weinig feiten
Maar als je die partijen vraagt naar voorakkoorden zijn ze allesbehalve loslippig. In slechts een handvol gemeenten is een open lijk voorakkoord, zoals Tremelo, SintTruiden, Schaarbeek of Etterbeek. In andere gemeenten wordt het vermoed of gefluisterd. Zo zouden in Limburg veel roomsrode voorakkoorden zijn, afgesproken na de burgemeesterswissel in Hasselt, en vooral in OostVlaanderen tussen NVA en Open VLD. In Oostende beweert NVA dat er ook een is, maar de liberale lijsttrekker Bart Tommelein ontkent. NVAkopstukken vrezen overal ‘antiNVAcoalities’ en volgens links is CD&V de queen van de voorakkoorden. Kortom: veel gespin, weinig harde feiten.
CD&Vvoorzitter Wouter Beke verklaart dat coalitiebesprekingen lokaal gebeuren. ‘Wij beschikken niet over de informatie om daarover globale beschouwingen te maken’, aldus Beke. ‘Er zijn ook geen richtlijnen, behalve dat wij geen samenwerking mogelijk achten met Vlaams Belang en PVDA. In 2012 leverde CD&V 137 burge
‘Er zijn steeds minder voorakkoorden. Door de grotere spreiding van partijen en zetels hebben ze ook steeds minder zin’
JOHN CROMBEZ SP.Avoorzitter
meesters. De wil van de kiezer lijkt dus in zeer grote mate gerespecteerd te worden.’
Ook Groen antwoordt omfloerst – dat is nog altijd beter dan NVA en Open VLD, die niet thuis geven. ‘De kiezer kan elk voorakkoord breken’, zegt Groenvoorzitster Meyrem Almaci. ‘Wij maken steeds duidelijk wat onze inzet is en wat onze voorkeurcoalities zijn.’ Volgens de groenen zijn voorakkoorden veeleer iets van de traditionele ‘machtspartijen’.
Alleen SP.Avoorzitter John Crombez komt ervoor uit dat er zeker voorakkoorden bestaan. ‘Bij zowat elke partij.’ Ook bij de SP.A. ‘Met elke partij in het Vlaams Parlement, met de evidente uitzondering van het Vlaams Belang.’ Maar ‘zeven op de tien’ lijkt hem iets ‘uit het verleden’. ‘Er zijn minder voorakkoorden dan vroeger, en terecht. Door de grotere spreiding van partijen en zetels hebben ze ook steeds minder zin.’