Waarom ‘Mein Kampf ’ zoveel Vlaamse kopers heeft
Karel Anthierens, de wijze veteraan van de Vlaamse journalistiek, stipte het eergisteren nog aan op een blog: nergens vindt Mijn strijd van Adolf Hitler, de nieuwe vertaling van de beruchte nazibijbel Mein Kampf, zoveel kopers als in Vlaanderen. Het boek staat al sinds zijn verschijnen, vijf weken geleden, hoog in de top 10 tussen strips en kookboeken. Bij de informatieve nonfictie belandde het prompt op nummer 2 en stond het drie weken lang zelfs helemaal bovenaan. Dat is opmerkelijk voor zo’n omstreden en duur boek. Ter vergelijking: in Nederland is Mijn strijd na een eenmalige uitschieter op de derde plaats, na vijf weken al verdwenen uit de top 60.
Anthierens twijfelt niet: het succes van het boek is tekenend voor een intenser wordend xenofoob klimaat in Vlaanderen. Toch was het voordien al verkrijgbaar, zelfs op de Boekenbeurs, in de nogal slonzige, half clandestiene uitgave Mijn kamp van 1974, die vooral een ideologisch gemotiveerd publiek bleek te bekoren. Twee jaar geleden heette het nog dat daarvan jaarlijks ‘een paar honderd exemplaren’ een koper vonden; ‘er is altijd vraag naar,’ meldden gespecialiseerde verdelers (DS, 31 oktober 2016).
Het nieuwe Mijn strijd heeft alvast het voordeel dat het een betrouwbare, moderne, legitieme en becommentarieerde editie is. Ze is bijna de helft duurder dan de oude vertaling en de tekst is niet leesbaarder of ethisch en politiek minder dubieus gemaakt.
De duizenden verkochte exemplaren in Vlaanderen in enkele weken tijd overstijgen de gezapige jaaromzet van de oude editie. Historicus Willem Melching, die de uitgave verzorgde, verklaart (in Humo) dat succes als ‘een inhaalbeweging’. Dat kan voor Nederland gelden, waar het boek van Hitler verboden was. In Vlaanderen zou een erg grote ‘verborgen’ vraag hebben bestaan. Waalse en Brusselse uitgevers en boekhandelaars menen dan weer (in Le Soir) dat de vraag in Franstalig België niet geringer zal zijn dan in Vlaanderen. De Franse editie verschijnt in 2020, maar staat al lang heftig ter discussie.
Zeker is dat de fascinatie voor Hitler, het nazisme en de Tweede Wereldoorlog in Vlaanderen altijd groot bleef. Een grap wil dat het thema Canvas zijn vaste kijkers levert. De nieuwe vertaling kreeg dan ook veel aandacht in de Vlaamse media, net als de dure en veel uitgebreider geannoteerde Duitse uitgave van Mein Kampf die in 2016 verscheen. Daarvan zijn zo’n 100.000 stuks verkocht, ook veel meer dan de uitgever eerst dacht, al is de verkoop nu wel gestagneerd. Met zijn ruim 3.500 voetnoten vond die uitgave een vooral wetenschappelijk publiek.
Academisch of educatief is de Nederlandse vertaling te bescheiden om waardevol te zijn. Boekhandelaars signaleerden ondertussen (in De Morgen) dat de kopers niet altijd tot hun vaste klanten behoren; een van hen rekende ‘een kleine meerderheid’ van de kopers zelfs tot ‘extreemrechts’. Als steekproef is dat te beperkt, maar daarmee is het ongelijk van Karel Anthierens ook nog altijd niet bewezen.