DE BOLSONARO BOUNCE
De Bolsonaro Bounce. Zo noemen marktwatchers de opvallende stijging van de Braziliaanse munt en beursindex in het vooruitzicht van een overwinning door de extreemrechtse pre sidentskandidaat Jair Bolsonaro. De dag na zijn goede score in de eerste ronde ging de Braziliaanse beurs prompt 4,6 procent hoger. Inclusief de stijging in de weken voorafgaand aan de stembusslag kwam de winst op meer dan 11 procent.
Het laat een wrange nasmaak achter. Beleggers geven dus de voorkeur aan een populistische, homofobe en racistische vrouwenhater met autoritaire trekjes. Dat de wapenfabrikant Forjas Taurus het best presterende aandeel is, in het vooruitzicht van soepelere wapenwetten, is het toppunt van marktcynisme.
Sommige waarnemers trekken de conclusie dat de financiële markten de democratie kunnen ondermijnen. Maar het is niet moeilijk om te zien waarom de markt meer heil ziet in Bolsonaro dan in zijn opponent, de socialist Fernando Haddad. Het economische programma van de populist bevat voorstellen zoals privatiseringen van overheidsbedrijven, een lage vlaktaks en beperkingen van overheidsbestedingen. Het klassieke programma van liberale vrijemarktdogmatici, zeg maar. Een van hen, de econoom Paulo Guedes, is dan ook Bolsonaro’s belangrijkste economische raadgever.
Toch is de conclusie dat markten dol zijn op autoritaire leiders, te kort door de bocht. De verkiezing van de Filipijnse president Rodrigo Duterte, qua mentaliteit vergelijkbaar met Bolsonaro, heeft de beurs van Manilla bepaald geen deugd gedaan. De index staat nu ruim 10 procent lager dan bij Dutertes inauguratie. Zodra zou blijken dat Bolsonaro’s beleidsvoorstellen Brazilië doen wegzinken in een chaos van geweld, armoede en opstanden, laten de beurzen hem keihard vallen.
De werkelijkheid is dat markten maar geïnteresseerd zijn in één ding: een economisch gunstig klimaat, zodat aandelen en obligaties goed renderen. Morele aspecten, zoals rechten voor minderheden, een eerlijke verdeling van de welvaart of eerbied voor mensenrechten, laten beleg gers over het algemeen koud. De beurs is amoreel, wat iets anders is dan immo reel. Dat klinkt hard, maar het zou fout zijn om de markten om die reden te verguizen. Morele overwegingen over hoe de samenleving moet functioneren, zijn immers het terrein van de politiek en de democratie. Daar worden de krijtlijnen uitgezet die ook de bewegingsvrijheid van de financiële markten bepalen.
Over de relatie tussen het vrijemarktkapitalisme en de democratie is al veel inkt gevloeid. De klassieke hypothese is dat beide elkaar stimuleren en nodig hebben. Wat hen bindt, is vrijheid. Als mensen vrij kunnen zeggen wat ze wil
De conclusie dat markten dol zijn op autoritaire leiders, is te kort door de bocht
len, en kiezen wie hen politiek vertegenwoordigt, dan zou het raar zijn om hen beperkingen op te leggen over wat ze met hun geld doen. Maar de hypothese dat de vrije markt altijd heilzaam is voor de democratie, wordt lang niet overal bevestigd. In landen als China of Rwanda doet zich de omgekeerde beweging voor: meer kapitalisme, maar minder democratische vrijheid. Brazilië wordt een boeiende testcase.