Het volk wil de Volkspartij niet meer
De ChristelijkSociale Unie, die sinds 1966 in Beieren bijna onafgebroken alleen aan de macht is, stevent zondag op zwaar verlies af bij de deelstaatverkiezingen. Als de peilingen kloppen, zal de CSU een coalitiepartner moeten zoeken. ‘Beieren wordt een d
CORRY HANCKÉ FOTO’S KRISTOF VADINO
INGOLSTADT I De show in Ingol stadt startte niet zoals gepland. De presentator had net de lokale CSUkandidaten voor de deel staatverkiezingen van nu zondag voorgesteld, toen de lichtinstalla tie in de stadsschouwburg het liet afweten. Die CSU im Dunkeln. Het duurde pijnlijk lang voor er weer licht op de kandidaten scheen. Bij alle ellende van de laatste weken kon dit er ook nog bij: de zorgvul dig geregisseerde show die de par tij een boost moest geven, begon met een valse start.
Het gaat niet goed met de ChristlichSoziale Union in Bay
ern. De rechtsconservatieve par tij die sinds 1966 in de deelstaat aan de macht is – meestal alleen, zonder coalitiepartners – scoort slecht in de peilingen. Ze zou maar op 33 procent van de kiezers kunnen rekenen. Dat is wennen voor de partij die vroeger alleen keek hoeveel procent ze boven de vijftig haalde. De partij van het volk is niet meer geliefd door het volk.
De trouwe CSUleden begrij pen het niet. Hun Beieren is dank zij het beleid van de partij de rijk ste, meest welvarende deelstaat van Duitsland en toch zijn er zo veel mensen die voor Alternative
für Deutschland stemmen, de po pulistische partij die een vuist maakt tegen moslimvluchtelin gen. Uitgerekend in Beieren haal de AfD in 2017 bij de nationale verkiezingen 12,7 procent, het bes te resultaat van alle deelstaten in WestDuitsland. Beieren was de eerste stopplaats voor de meer dan honderdduizend vluchtelingen die in 2015 naar Duitsland kwamen. Volgens een peiling begin deze week zou AfD nu tussen 10 en 14 procent behalen.
De vroegere – heel bekende – CSUvoorzitter Franz Josef Strauss zei altijd dat er zich in Beieren rechts van de CSU geen democratische partij mocht nestelen. Om de AfD de pas af te snijden nam de CSU dan ook een hard standpunt over vluchtelingen in. De partij die, dankzij haar macht en verbond met de CDU van Angela Merkel, ook ministers voor de nationale regering levert, probeert met Horst Seehofer (69) op Binnenlandse Zaken haar rechtse stempel op het Duitse migratie en vluchtelingenbeleid te drukken. In Beieren, waar de CSU alleen aan de macht is, wil ministerpresident Markus Söder (51) een eigen, strenger vluchtelingenbeleid voeren. Zo heeft hij er bijvoorbeeld grenspolitie ingevoerd.
Angst aanpraten
‘Ik hoor een ander taalgebruik dan vroeger bij de partij. Ze spreekt nu over de “asielindustrie”. Als de ministerpresident zegt dat de grenzen moeten worden gesloten en dat iedereen moet worden gecontroleerd, wordt het moedertje thuis toch bang’, zegt Josef Mayerhofer (46). Hij is, net zoals veel inwoners uit Beieren, opgegroeid in een CSUfamilie en hij had al een partijkaart op zijn veertiende. Maar na 32 jaar trouw lidmaatschap heeft hij de CSU begin dit jaar de wacht aangezegd. ‘Ik wil niet tot een partij behoren die angst aanpraat’, zegt hij.
Mayerhofer, wiens huis in Niedergottsau staat, reist voor zijn be
tonfirma half Europa rond. Hij begrijpt niet dat mensen zich verzetten tegen de veranderingen in hun land. De komst van de vluchtelingen of de globalisering ziet hij als een verrijking, een nieuwe stap voor de samenleving. ‘Maar de koers die de CSU volgt, is niet toekomstgericht. Ze kijkt naar het verleden’, zegt hij.
Hij moet lachen als hij de CSU over de Beierse tradities hoort praten. ‘De partij vergeet dat de mensen niet meer alleen biercafés willen, maar ook bistro’s’, zegt hij.
De tijden zijn veranderd, dat heeft Mayerhofer zelf ondervonden. In zijn jeugd liepen de koeien nog door zijn dorp. Van de 33 boerderijen blijft er geen enkele meer over. Vandaag rijden de inwoners ’s ochtends in hun auto het erf af om elders, in een van de vele succesvolle bedrijven in Beieren, de kost te verdienen.
Dat Söder nog altijd zegt ‘Beieren bleibt Beieren’, gaat er bij de rondreizende betonman niet in. Dat Söder zich vaak beroept op de legendarische CSUleider FranzJosef Strauss, vindt Mayerhofer ongepast. ‘Strauss was een schitterend politicus voor zijn tijd, maar de tijden zijn veranderd. Ik denk dat we nu andere mensen nodig hebben.’ Hij voegt toe: ‘Strauss had een ruggengraat, hij volgde een consequente lijn. Söder draait als een blad in de wind.’
Mayerhofer behoorde tot de linkervleugel van de partij. Hij prijst de Duitse kardinaal Reinhard Marx, die zware kritiek had op de rechtse standpunten van de CSU. ‘De visie van deze man van de kerk botst met de partij die een C in haar naam heeft’, vindt Mayerhofer. Volgens hem is de linker zijde van de CSU door de huidige leiders monddood gemaakt.
Zijn onvrede met de partij broeide al enkele jaren. Maar hij was altijd te lui om zijn lidmaat schap op te zeggen. Het rechtse vluchtelingendiscours deed de deur dicht: Mayerhofer zei zijn lid maatschap op en meldde zich bij
Die Grünen. ‘Ik voel me thuis bij hen. Zij zijn menselijk en staan open voor de wereld. Ik ben op het land opgegroeid, en ik herken me ook in hun standpunten over het milieu.’ Een overstap naar de SPD heeft hij nooit overwogen. Hij noemt de sociaaldemocratische partij kleur en ruggengraatloos.
Uitgewezen Afghanen
Mayerhofer zou weleens het symbool kunnen zijn van de aard verschuiving die op 14 oktober in Beieren wordt verwacht. De groene partij, Bündnis 90/Die Grünen, wordt misschien de op een na grootste van de deelstaat. Christi an Heilmann (53) loopt dus op wolken. De leraar Duits heeft en kele weken vakantie genomen om campagne voor de Groenen te voe ren. Hij trekt de lijst voor het kies district Deggendorf. Al meer dan twintig jaar gaat hij voor zijn par tij de straat op, maar nog nooit is hij zo vriendelijk onthaald. ‘Ne derbeieren is altijd het wingewest voor de CSU geweest. Vroeger me den de mensen onze infostand, nu steken ze hun duim op’, zegt hij te vreden op een terrasje voor het oude stadhuis.
Terwijl hij flyers uitdeelde, hoorde hij hoe afkeurig sommige kiezers reageren op de taal die de CSU tegen vluchtelingen gebruikt. ‘Als Seehofer zegt dat hij blij is dat uitgerekend op zijn 69ste verjaar dag 69 Afghanen het land zijn uit gezet, dan fronsen de mensen hun wenkbrauwen.’ Een bakker heeft hem verteld dat hij, door een te kort aan bakkersjongens, een Af ghaan had opgeleid die tot ieders tevredenheid nu pistolets kan bak ken. Nu wordt die Afghaan uitge wezen. De bakker begrijpt er niks van, vertelt Heilman. Hij herin nert zich ook de woede van een CSUbouwondernemer, die – ook alweer door een tekort aan ar beidskrachten – vluchtelingen had aangeworven en het discours van zijn partij niet kon vatten. ‘Na tuurlijk heeft het harde CSU vluchtelingenstandpunt veel kie zers weggejaagd, maar ik denk dat de rechtsconservatieve partij al een tijdje haar contact met de be volking was kwijtgeraakt. Het Bei eren van de CSU bestaat niet meer.’
Laptop und Lederhose
Laptop und Lederhose is een van de slogans van de CSU. Het Beieren waarvan de CSU droomt is een deelstaat die op basis van sterke tradities de vooruitgang omarmt, een wereld waarin suc cesvolle hightechondernemers een wedstrijd jodelen organise ren.
Het is in grote mate dankzij het beleid van de CSU dat Beieren nu de rijkste deelstaat van Duitsland is. Het is de thuishaven van Audi, BMW en MAN, van Adidas en Pu ma en meer dan 7.000 andere be drijven. Om de industrie optimaal te laten draaien kwamen arbeids krachten van ver buiten de regio. De dienstensector groeide en nam een steeds groter aandeel van het Beierse bruto binnenlands pro duct voor zijn rekening.
Het succes van de Beierse eco nomie zou de doodsteek van de CSU kunnen betekenen. De jonge vrouwen in Dirndl en de jongemannen in het traditionele, groengrijze vest waarmee de Beierse ministerpresident Söder zich graag op verkiezingsaffiches toont, zijn een minderheid geworden. De toekomst van Beieren ligt nu in handen van de hipsters en groene jongens, die hun bedenkingen hebben bij het beleid van de autoindustrie in hun regio.
‘Onze thema’s liggen heel goed’, glundert Christian Heilmann van
Bündnis 90/Die Grünen. ‘De alarmerende rapporten over de klimaatopwarming of het verhaal over het sjoemelbeleid met de Duitse dieselauto’s spelen in ons voordeel. Wij zeggen al lang dat de autoindustrie moet inzetten op elektrische auto’s. China heeft beslist dat in 2020 12 procent van de nieuwe wagens elektrisch moet zijn. Als wij niet snel omschakelen, kunnen we niet meer naar China exporteren en dat zou problematisch zijn.’ Heilmann denkt dat zo’n boodschap ook bij de arbeiders in de Beierse autofabrieken aankomt. De groene politicus kijkt vol leedvermaak uit naar zondag. Hij gaat naar de plek waar de kiesresultaten bekendgemaakt worden om de beteuterde gezichten van de CSUpolitici te zien. Het staat immers in de sterren geschreven dat de alleenheerschappij van de christendemocraten in Beieren voorbij is. ‘Wij zijn het gewend dat bij de stadsfeesten alle tappers, bonnetjesverkopers en sprekers uit de CSU komen. Dat zal na 14 oktober afgelopen zijn. Ze zullen anderen naast zich moeten dulden. Beieren wordt een deelstaat als een andere.’
‘Als de ministerpresident zegt dat iedereen aan de grenzen moet worden gecontroleerd, wordt het moedertje thuis toch bang’
JOSEF MAYERHOFER
Vroegere CSUaanhanger
‘De alarmerende rapporten over de klimaatopwarming en het verhaal over het sjoemelbeleid met de Duitse dieselauto’s spelen in ons voordeel’
CHRISTIAN HEILMANN
Bündnis 90/Die Grünen