WAAROM MARC COUCKE DE STAL VAN HET VOETBAL WIL UITMESTEN
‘Bij Anderlecht heb ik meteen de sleutels van makelaars afgepakt’, zei Marc Coucke vrijdag aan de VRT, in een reactie op de Operatie ‘Schone Handen’.
BRUSSEL I ‘Een van de eerste maatregelen die ik genomen heb bij Anderlecht, was de sleutels afpakken van de makelaars die overal binnen konden’, zei Coucke bij De afspraak op vrijdag. Terwijl de bal weer rolde in het Koning Boudewijnstadion, deden Pro Leaguevoorzitter Coucke en ceo Pierre François hun uiterste best om de publieke opinie uit te leggen dat de supporters straks weer met een gerust gemoed hun clubsjaal om de hals kunnen hangen.
Coucke maakte duidelijk dat hij niet geschrokken was dat enkele voetbalmakelaars te veel macht bezitten. ‘Ik wil en zal ongelooflijk veel veranderen’, zei hij. ‘Sinds het Bosmanarrest ligt de macht bij de spelers, nadien bij de makelaars. Dat weet iedereen, in heel Europa. Dit moet fundamenteel veranderd worden, België kan hier een voorbeeld bij zijn.’
Over matchfixing was Coucke duidelijk: ‘Dat is het ergste wat het voetbal kan overkomen.’ Vrijdag zei Roland Duchâtelet dat ook matchen van Anderlecht tijdens de playoffs in het seizoen 20132014 het voorwerp waren van matchfixing. Coucke zei dat hij in een telefonisch gesprek Duchâtelet gevraagd had om ‘zulke gratuite uitspraken’ achterwege te laten.
Stok achter de deur
De voetbalwereld gaat zelf orde op zaken stellen, liet Coucke woensdagavond al met een sms weten aan Vlaams minister van Sport Philippe Muyters (NVA). Dat is nodig, want de politiek heeft een stok achter de deur om clubs te straffen als ze hun beloften niet waarmaken: de miljoenenkorting op de RSZ en bedrijfsvoorheffing zou worden afgeschaft.
Dat voordeel voor de eersteklassers komt neer op 70 miljoen euro korting voor de RSZ en 57 miljoen euro voor de bedrijfsvoorheffing. Als die voordelen worden afgeschaft, komen tal van profclubs in financiële moeilijkheden.
Als het van federaal minister van Werk Kris Peeters (CD&V) afhangt, mogen de kortingen worden afgeschaft. ‘De bedoeling van de kortingen was om het beroep aantrekkelijker te maken, in een tijd dat er nog niet dergelijke grote bedragen in de sport omgingen’, zei Peeters vrijdag in een mededeling. ‘Bovendien hebben de maatregelen budgettaire ruimte gegeven aan clubs om te investeren in hun jeugdopleiding. Ook al houdt het gerechtelijk onderzoek in het voetbal niet onmiddellijk verband met die maatregelen, we moeten maken dat de steun die we geven aan de sport, op de juiste manier gebruikt wordt.’
De enige reden waarom Peeters nog niet tot actie overgaat, is dat hij dan ook kleinere clubs en kleinere sporten treft.
Muyters wil eerst overleg met de voetbalwereld. Hij wil de Pro League en de KBVB nog een kans geven om de stal uit te mesten. Voor de Pro League wil hij een ontmoeting met voorzitter Marc Coucke, voor de KBVB kan mogelijk ondervoorzitter Bart Verhaeghe als Vlaamse gesprekspartner optreden. Meteen zit hij dan met de twee grootste clubs, Anderlecht en Club Brugge, aan tafel.
De pijnpunten situeren zich op
drie niveaus: makelaars, scheidsrechters en clublicenties.
1. De makelaars
Veel te veel geld in een veel te kleine wereld: dat is in een notendop de problematiek van de voetbalmakelaars. Er zijn er meer dan 400 geregistreerd in ons land, maar het leeuwendeel van de koek wordt verdeeld onder een handvol grote spelers. De Operatie ‘Schone Handen’ bracht aan het licht dat sommige makelaars zich schuldig hebben gemaakt aan witwassen. Vijf van hen zijn aangehouden of in verdenking gesteld: Mogi Bayat, Dejan Veljkovic, Walter Mortelmans, Karim Mejjati en Dragan Siljanoski. Twee van die vijf, Veljkovic en Mortelmans, moeten zich ook voor matchfixing verantwoorden.
De makelaarswereld is al enkele jaren vragende partij voor meer regulering, maar in de praktijk volstaan 500 euro en een bewijs van goed zedelijk gedrag om in het vak te stappen. Club Brugge deed onlangs het voorstel om de voorwaarden strenger te maken, maar dat werd afgeschoten door de andere clubs in de Pro League. Die bestaat sinds kort uit 24 clubs, dat maakt het moeilijk om tot een consensus te komen.
Als de voetbalwereld er niet uitkomt, kan de politiek misschien optreden. Vlaanderen speelde met het idee om een licentie voor spelersmakelaars in te voeren, maar dat bleek in strijd met de Europese dienstenrichtlijn. In 2014 diende de Franstalige liberaal Denis Ducarme (MR) in de Kamer een wetsvoorstel in tot reglementering van het beroep van makelaar, maar ook dat voorstel haalde het niet. Het is dus weer kijken naar Coucke of die de clubs nu wel op één lijn krijgt om de makelaars en makelaarslonen aan banden te leggen.
2. De scheidsrechters
De tweede groep die beschadigd uit de Operatie ‘Schone Handen’ komt, zijn de scheidsrechters. Het aantal beschuldigde refs is beperkt tot twee: de nationale nummer één Sébastien Delferière en de nationale nummer twee Bart Vertenten. Beiden hielden er ongezonde vriendschapsbanden met makelaar Dejan Veljkovic op na.
In het bondsreglement staat weinig over omgangsvormen van scheidsrechters met andere personen uit het voetbal. Er staat alleen dat ze zich op wedstrijddagen ‘discreet en neutraal’ moeten opstellen. De gedragsregels van scheidsrechters aanpassen, wordt een eerste taak voor de voetbalbond.
Er gaan ook stemmen op om de scheidsrechterscommissie helemaal onafhankelijk te maken. Het zou de normaalste zaak van de wereld moeten zijn, maar sommige topclubs vinden het niet aanvaardbaar dat die commissie in België nog steeds ressorteert onder de voetbalbond, waar clubleiders als Bart Verhaeghe (Club Brugge) en Mehdi Bayat (Charle
‘Ik zal ongelooflijk veel veranderen. Sinds het Bosmanarrest ligt de macht bij de spelers, nadien bij de makelaars’
MARC COUCKE
Voorzitter Pro League
‘We moeten maken dat de financiële steun die we aan de sport geven, op de juiste manier wordt gebruikt’ KRIS PEETERS (CD&V) Minister van Werk
roi) ondervoorzitter zijn.
Voor alle duidelijkheid: die laatste twee hebben rechtstreeks niets te maken met de scheidsrechterscommissie, maken daar ook geen deel van uit, maar sommige clubs willen een volledig onafhankelijk orgaan voor de scheidsrechters.
Ook in de Engelse hoogste twee afdelingen is dat zo georganiseerd. Daar vormen de drie ceo’s – de ceo van de Premier League, de ceo van de Championship (tweede klasse) en de ceo van de voetbalbond – de directie. Zij hoeven aan de voetbalbond geen verantwoording af te leggen.
3. De licenties
Het laatste punt waar Coucke en co. werk van moeten maken, zijn de licenties. Clubs worden elk jaar gecontroleerd op het gebied van financiële gezondheid en geldschieters. Pas onlangs werd in de voorwaarden opgenomen dat spelersmakelaars geen financieel belang mogen hebben in een club.
BRUSSEL I Als een niet mis te verstane waarschuwing. Zo klonk deze week de reactie van Vincent Kompany op het oppakken van topmakelaars Mogi Bayat en Dejan Veljkovic tijdens operatie ‘Schone Handen’. ‘Als je het hebt over de voetbalsector dan kan je niet verrast zijn. De link is heel nauw met de praktijken van de wereld van mensenhandel, drugshandel en prostitutie. Er zijn veel goede mensen, maar ook veel slechte.’
Alsof er in vergelijking met een kwarteeuw geleden niets is veranderd. Vóór 1995 was een voetballer, zelfs al liep zijn contract ten einde, niet vrij naar een andere club over te stappen zonder een akkoord van zijn club en de betaling van de gevraagde transfersom. ‘Mensenhandel’, vonden critici toen al. ‘Voetballers die eigendom zijn van hun club en niet vrij zijn om te kiezen waar ze werken? Dat kan toch niet?’
Dankzij het befaamde Bosmanarrest, dat in 1995 het vorige transfersysteem af schafte, behoort dat soort praktijken tot het verleden. Maar het onderliggende probleem is allesbehalve opgelost. ‘Dat klopt’, zegt Marjan Olfers, hoogleraar sport en recht aan de Universiteit van Amsterdam. ‘De voetbalclubs reageerden door spelerscontracten te verlengen, of door spelers te dwingen een nieuw contract te ondertekenen vóór het oude was verstreken. Waardoor weinig is veranderd – het kopen en verkopen van mensen gaat gewoon door. Alleen zitten veel spelers vandaag nu ook in de greep van soms erg louche spelersmakelaars.’
Belangenconflict
‘Overdreven’, vindt spelersmakelaar Stijn Francis. ‘In Vlaanderen bijvoorbeeld zou geen enkele speler in principe slaaf mogen zijn van een makelaar. Iedereen kan eenzijdig en kosteloos zijn contract met de makelaar opzeggen, al proberen sommige makelaars dit te omzeilen’, argumenteert hij. ‘Er is mogelijk wel een probleem met het transfersysteem. Makelaars hebben er baat bij dat een speler zo vaak mogelijk van club verandert (hoe vaker de speler van ploeg verandert, hoe vaker de makelaar langs de kassa passeert, red.).’
Wat wel niet is veranderd: voetballers hebben nog altijd niet de vrije keuze voor welke club ze willen gaan spelen. Net als voor het Bosmanarrest. Want hun makelaar heeft er alle baat bij om hen te transfereren naar de club die hem als tussenpersoon het meest betaalt. Bovendien is er een groot risico op een belangenconflict. De makelaar krijgt immers niet alleen een commissie op de transfersom. Hij krijgt bij elke transfer ook nog eens percentage op het salaris de speler – de zogeheten vertegenwoordigingsvergoeding (vaak 10 procent) – die verrassend genoeg betaald wordt door de club en niet door de speler. Geen wonder dat sommige makelaars leven van deal tot deal en weinig of niet voor hun spelers. Ze willen vooral op een goed blaadje staan bij de rijkste clubs.
‘Een belangenconflict? Ons kantoor probeert steeds in de mate van het mogelijke de belangen van de speler te verdedigen. Andere makelaars maken vooraf echter aan iedereen duidelijk: ik werk niet voor de speler, ik werk niet voor de club, ik werk enkel voor mezelf. Dat is wellicht weinig ethisch, maar de vraag is of dit ook onwettelijk is. Ik weet het niet. Op zich heb ik er geen probleem mee als een speler bewust voor zo’n makelaar kiest. Waar ik wel problemen mee heb, zijn die makelaars die daar vooraf niet eerlijk en duidelijk over communiceren en de indruk wekken de belangen van de speler te behartigen, terwijl dat niet zo blijkt te zijn’, vindt Francis.
Marjan Olfers ziet dat anders. ‘Het huidige transfersysteem zorgt voor perverse prikkels. Makelaars die bewust misbruik maken van de naïviteit van de spelers, bijvoorbeeld. Ze benaderen ze vaak op erg jonge leeftijd en bouwen een band op met hun ouders. Anderen rekruteren vooral in Afrika en maken jonge voetballertjes daar
bewust financieel afhankelijk door bijvoorbeeld hun reiskosten naar Europa voor te schieten.’
Chantage of grootspraak?
Maar niet alleen tegenover hun spelers misbruiken sommige makelaars hun machtspositie, ook tegenover sommige clubs. In de wandelgangen van het Belgische voetbal doet het verhaal de ronde dat Bayat er graag publiek mee pochte dat hij en hij alleen de degradatiestrijd besliste. Andere makelaars met veel spelers bij één en dezelfde club zouden soms trainer en bestuur chanteren met een staking of geveinsde blessure bij één of meerdere spelers.
‘Ja, dat lees ik ook maar in welke mate is dat grootspraak?’, blijft Francis voorzichtig. ‘Als ik als club zou worden afgedreigd, dan zou ik wellicht meteen naar het gerecht stappen en klacht neerleggen. Onder meer Roland Duchatêlet bij Standard weigerde dat spelletje mee te spelen en werd zelfs bijna kampioen. Dat lijkt me een bewijs dat de macht van de makelaars dan toch relatief beperkt is.’
Francis vermoedt wel dat er spelersmakelaars zijn die soms misbruik maken van zwakheden. ‘Maar die zitten zowel bij de clubs als bij de spelers. Dat de spelers daartegen beschermd moeten worden, begrijp ik. Maar de clubs? Als ik lees dat sommige clubs in het verleden zeiden dat je met één bepaalde makelaar moet komen (Mogi Bayat, red.) of er vallen geen zaken te doen, moeten zij achteraf natuurlijk niet verrast zijn.’
Olfers zit op dezelfde lijn. ‘Niet alleen de spelersmakelaars delen in de extreme transferwinsten. Sommige clubs doen lekker mee. Hier in Nederland doken na een transfer ook bij clubs wel eens facturen op waarvan je denkt: leg dat eens uit?. Bovendien zijn sommige clubs vandaag in handen van wel heel erg enge eigenaars. Ook dat stemt tot nadenken.’
Strengere regels
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Fifa werkt aan strengere regels voor makelaars (DS 12 oktober), bijvoorbeeld door het beperken van de commissies bij transfers. ‘Vroeger konden spelersmakelaars maximum een commissie vragen van 7 procent, maar omdat dit botste met het EUrecht is die regel afgeschaft’, reageert Francis daarop. ‘Het aantal spelers in de portefeuille beperken? Ook dat lijkt mij een onrechtmatige beperking van de concurrentie.’
Maar volgens Olfers hebben we nu al veel te lang getalmd. ‘Commissies beperken? Dat werkt niet. Mensen vinden daar altijd achterpoortjes voor. Schaf het transfersysteem gewoon af. Net als de spelersmakelaars. Laat voetballers vanaf nu gewoon een advocaat nemen om een contract te onderhandelen, met daarin een vooraf vastgelegde opleidingsvergoeding voor de club. Dan zijn we af van die zotte bedragen. Geen enkele advocaat zal daarvoor 300.000 euro vragen. En aangezien de voetballers die advocaat zelf moeten betalen, zullen ze wel slimmer worden en zich beter informeren.’
‘Laat voetballers gewoon een advocaat nemen om een contract te onderhandelen, met daarin een vooraf vastgelegde opleidingsvergoeding voor de club’ MARJAN OLFERS
Hoogleraar sport en recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam