Pampers of geen pampers, that’s the question

De Canadese schrijfster Sheila Heti werd achtendertig, negenendertig, veertig, ondertussen zelfs eenenveertig jaar. De tijd plaatste haar voor de keuze: moederschap of niet? Het werd de autobiografische roman Moederschap.

De ene vrouw baart een kind, de andere een beslissing. Dat laatste in het beste geval, want het groeiend aantal kinderloze vrouwen vandaag bestaat niet louter uit hardliners die bewust klein grut afzweren. Veelal zijn het twijfelaars die de beslissing te ver voorbij de houdbaarheidsdatum van hun eierstokken duwden. Het zou Sheila Heti niet overkomen. De schrijfster zou goed over de kindkwestie nadenken. Helder beslissen. Geen spijt hebben. Gewoon het hart volgen. Het verstand ook, natuurlijk. En de vrienden met hun meningen. Om haar vriend niet te vergeten. Het boek werd lijviger dan voorzien, het hoofdpersonage een treffende kopie van Heti.

Moederschap is geen kwestie van wat pro’s en contra’s blenden en klaar. De stream of consciousness van het hoofdpersonage ís de blender. Met het onbestaande kind als middelpunt vliegt het leven in flarden voorbij. Gesprekken met bevriende ouders, relationele twijfels, herinneringen aan de familiegeschiedenis, mijmeringen over haar schrijverschap. Losjes geordend, ruw gepolijst, schaamteloos. Er wordt geneukt en geovuleerd, goed wetende dat dat het makkelijke deel is: allemaal dingen waar je niet hoeft bij na te denken. In de tijd die rest probeert Heti volgens de kunst van de nieuwe redelijkheid gevoel en verstand te verzoenen, in de hoop dat die niet alleen de vraag – ga ik voor een kind of niet? – scherper zullen krijgen, maar ook het antwoord.

De kantlijn

‘Alsof een kind iets is om te hebben, en niet iets om te doen. Het doen is wat me zo zwaar lijkt. Het hebben lijkt me geweldig.’ Moederschap moet het niet hebben van de stijl of van de sierlijke boog in Heti’s redenering, wel van de kruisjes in de kantlijn. ‘Het gevoel geen kinderen te willen is het gevoel niet iemands idee van mij te willen zijn.’ Van de grammaticale precisie ook waarmee ze het conflict ontleedt in hoofd en nevenschikking. ‘Je kunt niet onoprecht iemand maken. (…) Je maakt geen kind als een buffer tegen toekomstige spijt’. En: ‘Er ligt een soort droefheid in niet de dingen te willen die zin geven aan het leven van zoveel andere mensen.’

Ook al is de tikkende tijd de motor van het hele boek, dé tijd is precies wat Moederschap ontbeert. Sheila Heti wroet zich een weg naar binnen, maar maakt zelden de omgekeerde beweging richting tijdgeest. Het grotere plaatje dat almaar meer vrouwen vandaag hun eicellen invriezen om de keuze nog net iets langer te kunnen rekken, bijvoorbeeld. En ook, als keerzijde van de maakbaarheid, hoe groot het taboe vandaag is op het afwijzen van een kind. Met het ongeboren kind als ultiem plichtsverzuim. Heti raakt die context slechts rakelings aan: ‘Een vrouw die zich niet met de kinderen bezighoudt heeft iets bedreigends. Om zo’n vrouw hangt een zweem van onbestemdheid, onbestendigheid.’ Als ze die ‘iets bedreigends’ en ‘een zweem van’ scherper had geanalyseerd, had ze in haar roman een veel rijker tijdsbeeld op papier kunnen zetten.

Het moeilijkste wat er is

Moederschap is een boek vol oprechte tegenstrijdigheden. Waarin kinderen nu eens onzelfzuchtige verstrekkers van zingeving zijn en dan weer de arrogante verspreiders van ‘al dat zelf’. Maar hoe kom je tot een conclusie als alles zowel waar als niet waar is? Als ouderschap tegelijk wonderlijk is en ‘de grootste oplichterij aller tijden’? Voor de schrijfster Sheila Heti is het dan toch niet de taal die de doorslag geeft er is geen verlossend woord of finaal argument. Het is een besef dat doorsijpelt tot een voldragen beslissing, een percolator die reutelend haar bakje troost vrijgeeft.

Levert Moederschap goede koffie op? Goh. Het essay ‘Happily unblessed’ dat de Britse psychologe Rose Shepherd in 2003 schreef voor The Guardian is een voorbeeld van hoe dezelfde vraag en eenzelfde uitkomst toch een rijkere blend oplevert. In haar zes pagina’s komen meer zinvolle geluiden samen dan in het hele boek van Heti. Heb je de buitenwereld dan nodig voor zowat de meest persoonlijke vraag van je leven, de vraag to diaper or not to diaper? Ja. Het is een illusie te denken dat je persoonlijke keuzes maakt in de beslotenheid van een innerlijk vacuüm. Je moet botsen, herkennen, afwijzen en goedkeuren. Dat is tenslotte de reden waarom iemand Moederschap zou willen lezen. Omdat als je twijfelt, het fijn is om tegen meer te botsen dan de eigen navel. Of die van Sheila Heti.

Het is een illusie te denken dat je persoonlijke keuzes maakt in de beslotenheid van een vacuüm. Je moet botsen, herkennen, afwijzen en goedkeuren