‘Zal het lichaam van Khashoggi de houding van België tegenover de Saudi’s veranderen?’
Béatrice Delvaux vreest van niet
‘Hij moet een lesje krijgen. In stukjes en brokjes gaan ze hem terugvinden, overal in Parijs. Zoals een puzzel. Wie ambras wil maken zal ik niet tegenhouden, dan laat ik de boel ontploffen, grote schoonmaak, ik blaas alles op.’
Nee, bovenstaande woorden komen niet uit een Turkse opname van een Saudische ‘hooggeplaatste persoon’. Nee, het gaat niet om een letterlijke quote van Mohammed bin Salman. De rechtstreekse betrokkenheid van de Saudische leider bij de moord op journalist Jamal Khashoggi moet nog bewezen worden. Maar dit citaat uit Les Tontons flingue
urs, de legendarische Franse cultfilm uit 1963, waarvoor Michel Audiard de onnavolgbare dialogen schreef, had net zo goed uit de mond van de opdrachtgever tot de executie kunnen komen. De zaakKhashoggi is vintage Audiard, maar dan echt.
In de net zo grimmige als grappige column die JeanFrançois Kahn in Le Soir wijdde aan de zaakKhashoggi, merkte de voormalige hoofdredacteur van weekblad Marianne terecht op dat het drama net vanwege zijn hallucinante inhoud zo tot de verbeelding spreekt. Het had een misdaadroman kunnen zijn met als titel ‘De zaak van de journalist die in mootjes werd gehakt’. De zaak weet de gemoederen te beroeren, terwijl de ontelbare gruweldaden in Jemen, de opsluiting van een blogger, de vele onthoofdingen, de grootschalige schending van de mensenrechten of de hechtenis van een Libanese premier daar niet in zijn geslaagd.
Kahn levert daarbij volgend vlijmscherp, cynisch commentaar: ‘Het slachtoffer zou zijn onthoofd, in mootjes gehakt en in stukken weggebracht. In een diplomatieke koffer of in een kist? In dit geval fungeerde de koffer als doodskist. Het consulaat diende ook als slachthuis. Wat uiteindelijk mislukte is niet het versnijden, maar de manier waarop alles aan de buitenwereld werd verkocht. Want laten we wel wezen: een verdwenen lichaam weegt altijd zwaarder dan een lijk dat iedereen kan zien. Denk maar aan het verhaal van Jezus Christus.’
Ik zei het al, vintage Audiard. We hebben hier dus te maken met een aan stukken gezaagd lichaam dat inderdaad loodzwaar weegt. Als SaudiArabië alle internationale wetten en conventies dacht te kunnen overtreden, komt dat doordat de internationale gemeenschap het regime altijd in de waan heeft gelaten dat zijn aardolie volstond om de stem van ieder geweten te smoren. Om zich alles te kunnen veroorloven, volstond het om wereldwijd te gaan shoppen en kwistig oliedollars uit te delen. De Verenigde Staten hebben niet als enigen een knieval gemaakt voor het zwarte goud, ze hebben niet als enigen de mensenrechten, de rechten van mannen, vrouwen en journalisten geslachtofferd op het altaar van de industrie. Donald Trump heeft het alleen veel minder goed weten te verbergen dan wij Europeanen.
Zal dit verminkte lichaam alsnog de houding van de wereld of toch van Europa of minstens van België kunnen laten omslaan? Zullen we een embargo goedkeuren op de verkoop van wapens aan dit openlijk in diskrediet gebrachte regime, al was het maar op basis van de leugens die het heeft opgedist?
Niets is minder zeker. We kunnen ons daar alleen voor schamen. Op de vraag of we ‘de wapenverkoop aan SaudiArabië moeten bevriezen’, luidt het antwoord meer dan ooit ja. Het is een erg netelige kwestie, zeker als je weet dat een Waalse onderneming (maar onrechtstreeks ook tal van Vlaamse bedrijven) een kwart tot een derde van haar omzet en bijgevolg ook van haar tewerkstelling realiseert op basis van zulke contracten.
Twee bedenkingen daarbij. In België geldt voor de wapenhandel wat ook geldt voor de kernstop: het komt erop aan eens en voor altijd een beslissing te nemen en daar de consequenties van te dragen. We moeten vaststellen dat ons land in beide gevallen heeft beslist geen beslissing te nemen of om te doen alsof. De kernuitstap moet door een schimmig Energiepact geregeld worden, voor de wapenhandel wordt de bal doorgespeeld aan Europa. Resultaat: de dreiging met economische represailles rechtvaardigt telkens weer de oorverdovende stilte die de stem van ons geweten wordt opgelegd en waarmee we onze verantwoordelijkheid ontvluchten.
En op Europees niveau moeten we vaststellen dat er bij gebrek aan unanimiteit geen beslissing wordt genomen over een wapenembargo tegen SaudiArabië, zoals Europa er overigens evenmin in slaagt een defensiepolitiek of een buitenlands beleid uit te stippelen: de lidstaten zien zichzelf in de eerste plaats als handelaars, niet als wereldleiders. De zaakKhashoggi zou tot een hertekening van de machtsverhoudingen moeten leiden. De Europese Unie zou in dat geval aan macht en invloed winnen en niet langer het politieke Klein Duimpje zijn dat onlangs in het Iraanse dossier nog belachelijk werd gemaakt. Maar wat doen de lidstaten? Ze tellen hun centen.
Ik parafraseer de uitspraak van JeanFrançois Kahn over de dood van Polyneikes, broer van Antigone: het lichaam van Khashoggi dreigt ons als een dwaalgeest te blijven achtervolgen, omdat we er niet in zijn geslaagd hem een laatste rustplaats te schenken.
De zaakKhashoggi zou tot een hertekening van de machtsverhoudingen moeten leiden. Maar wat doen de lidstaten? Ze tellen hun centen