Hoe de F35 de Europese wensdroom kelderde
Waarom we Amerikaans kopen? De F35 is beter, goedkoper en hij zal onze economie het meeste opleveren. ‘Sommigen hadden gehoopt op een Europees signaal. Maar dat project is gewoon nog niet gestart.’
BRUSSEL I Nog geen vierenhalf jaar nadat de procedure voor de vervanging van de F16 werd opgestart, kon de regering ze gisteren afsluiten. Er is een winnaar, we kopen 34 F35’s van de Amerikaanse overheid. De BritsEuropese Eurofighter haalt het niet.
Waarom die keuze?
Heel eenvoudig. De regering besliste in 2014 om nieuwe toestellen te kopen, ze startte een procedure op en de F35 heeft die gewonnen. De offertes van de twee deelnemers (F35 en Eurofighter) werden uitgebreid onderzocht en de F35 scoort op alle vlakken beter. Minister van Defensie Steven Vandeput (NVA) somde ze gisteren in de Kamer op: de operationele inzetbaarheid, de partnerschappen en militaire samenwerking, de economische return, het groeipotentieel, het gebruiksgemak, en het totale kostenplaatje.
Op alle die punten bleef de Eurofighter een eind achter. Hoeveel precies, daar hebben we het raden naar. De regering wil de evaluatie van de Eurofighter niet bekendmaken voor die met de Britten is doorgesproken. Parlementsleden die woensdag achter gesloten deuren wél inzage kregen in het hele verhaal, mogen inhoudelijk niets prijsgeven. Ze bevestigen wel dat de F35 afgetekend gewonnen heeft.
De prijs van de toestellen telde in de vergelijking voor een derde mee. En die lag bij de Amerikanen ruim 600 miljoen onder het bedrag dat voorzien was. We zullen uiteindelijk 76,3 miljoen euro per vliegtuig betalen. Vergelijken met andere landen is evenwel lastig. Niet iedereen houdt met dezelfde posten rekening in de ‘aankoopprijs’.
Het kon de oppositie allemaal niet overtuigen. In de Kamer viel ze de regering keihard aan. Premier Charles Michel (MR) liet het niet aan zijn hart komen. ‘De oppositie had blijkbaar liever gehad dat we 600 miljoen meer betaalden voor een vliegtuig dat minder goed presteert.’
Hoe zit het met de ‘economische return’?
Als we de regering mogen geloven, zal er sprake zijn van een nagenoeg volledige return. Minister van Economie Kris Peeters (CD&V) spreekt van 3,7 miljard extra omzet voor Belgische bedrijven. Dat is – hier wordt de vergelijking met de Britten wel gemaakt – 1,1 miljard beter dan wat de Eurofighter ons zou ‘opleveren’. Rekent de regering zich daarmee rijk?
‘Veel beloftes worden achteraf niet waargemaakt’, zegt defensiespecialist en hoogleraar Sven Biscop. ‘Bij een investering is vaak ook onduidelijk of die het gevolg is van de aankoop, of dat de investering er sowieso gekomen zou zijn. Ik sta dan ook nogal sceptisch tegenover dat soort compensaties.’
Peeters maakt zich sterk dat ons land zal kunnen profiteren, zowel bij de productie van onderdelen als bij de verdere technologische ontwikkeling van het vliegtuig. Een deel van de korting (277 miljoen) die we kregen, zal trouwens gebruikt worden als prefinanciering voor bedrijven die kosten moeten maken om aan het programma deel te nemen.
Volgens professor Alexander Mattelaer van het Egmont Instituut maakt de regering ‘een conservatieve schatting’. ‘Die 3,7 miljard blijft een schatting, maar is gebaseerd op realistische business cases na gesprekken met veel bedrijven over wat ze willen en kunnen produceren en ontwikkelen.’ Er is meer onzekerheid dan vroeger, geeft hij wel toe. ‘Toen was het mogelijk om als land een bindend contract te sluiten over de economische compensaties, maar dat kan nu niet meer door de Europese regels. Het zijn nu engagementsverklaringen.’
Hoe valt de aankoop te rijmen met de droom van een sterkere Europese Defensie?
Olivier Maingain (Défi) verweet de premier een volger te zijn in plaats van een visionair. Waarom heeft de regering er niet voor gekozen in een nieuw Europees project te stappen? Vooreerst omdat van dat nieuwe project nog niets op poten staat. Het wordt gezien als de opvolger van de opvol ger voor de F16. Ook in het amper gedocumenteerde ‘voorstel’ dat Frankrijk ons land deed, moesten er eerst Rafales gekocht worden.
‘Er moest nu dringend een beslissing genomen worden over de vervanging. Die Europese defensie wekt emoties op, maar bevindt zich nog in een erg prille fase’, zegt Mattelaer. ‘Er zijn verkennende gesprekken tussen Frankrijk en Duitsland om “iets” te doen op middellange termijn. Maar wat dat precies moet zijn, is nog lang niet duidelijk. Dat gaat over veel meer dan een nieuw gevechtsvliegtuig. Men spreekt eerder over een concept, connectiviteit van verschillende systemen. Vooraleer er iets nieuws is, zijn we minstens twintig jaar verder.’
Een deel van de korting die we konden bedingen, wordt trouwens direct geïnvesteerd in de ontwikkeling van zo’n Europese gevechtsvliegtuig van de toekomst. ‘Als die bal aan het rollen gaat, zitten we dus mee aan boord’, zegt Mattelaer. Biscop beaamt: ‘Ik weet dat een aantal mensen had gehoopt op een Europees signaal. Maar dat project is gewoon nog niet gestart. Toch moeten we zeker in de kopgroep zitten. Het is dus goed dat het entreegeld klaarligt. Maar intussen verrast de keuze me niet. Iedereen weet dat de F35 technologisch het meest vooruitstrevende vliegtuig is.’
‘De oppositie had blijkbaar liever gehad dat we 600 miljoen meer betaalden voor een vliegtuig dat minder goed presteert’ CHARLES MICHEL Premier