Ierland kijkt verloren kinderen in de ogen
De ‘bastaardkinderen’ van Tuam, die in het katholieke opvangtehuis voor ongehuwde moeders alleen verwaarlozing kenden, krijgen een echt graf.
BRUSSEL I Krijgt de Ierse samenleving eindelijk transparantie over wat misliep in een van de dodelijkste katholieke opvanghuizen van het land? Met opgravingen op de site van de Bon Secourszusters in Tuam opent de overheid een pijnlijk hoofdstuk. In dat huis voor moeders en baby’s werden tussen 1925 en 1961 ongehuwde moeders en hun zuigelingen geplaatst. De moeders, door hun omgeving en de nonnen weggezet als zondaressen, moesten aan het werk tegen de laagste lonen. De kinderen kwamen volgens de onderzoekscommissie voor Ierse Moederhuizen terecht op de Amerikaanse adoptiemarkt, vaak zonder toestemming van hun moeders.
Maar Catherine Corless, een lokale historica, zag een extra donkere wending. Op basis van officiële overlijdenscertificaten en toevallige vondsten van beenderen zei ze jarenlang dat er zeker 798 kinderen in een massagraf terecht waren gekomen. Die kinderen kwijnden weg aan infectieziekten en ondervoeding. Corless stuitte op ongeloof en felle betwistingen door de Bon Secours. Maar een proefboring in 2017 gaf haar uiteindelijk gelijk.
Resten in afvalwater
Resten van kinderen tussen 35 weken en 3 jaar oud werden gevonden in een ondergronds bassin voor afvalwater, zonder enig aangeduid christelijk graf. Het aantal overlijdens in Tuam overtrof het nationale gemiddelde én het gemiddelde in andere opvanghuizen ver.
Ieren waren vooral verontwaardigd omdat het instituut dat het recht op het leven zo verdedigde, de kwetsbare kinderen niet eens een deftig graf gunde. Het schandaal van Tuam versnelde de ontkerkelijking van het Groene Eiland dramatisch. In het abortusreferendum van dit jaar was de katholieke kerk bijvoorbeeld geen invloedrijke stem.
Na jaren lobbywerk door activisten heeft de regering nu besloten de site volledig op te graven. Ierland wil alle kinderen identificeren, een echt graf schenken en hun precieze doodsoorzaak vaststellen. De Bon Secours zouden daarvoor ongeveer 2 miljoen euro geven. ‘Maar de totale kosten worden geschat op 6 tot 13 miljoen euro’, zegt Clodagh Malone van de Coalition of Mother And Baby Home Survivors (CMABS) aan De Standaard. ‘De kinderen krijgen een waardige begrafenis, maar dat is ook alles.’
CMABS, dat de laatste geboortemoeders en hun geadopteerde kinderen verenigt, is blij met de beslissing. Tegelijk vreest Malone dat de schuldigen zich nooit zullen moeten verantwoorden. ‘De kerk in Ierland zal zich niet verontschuldigen, daar ben ik zeker van. Een excuus opent de eis naar compensaties. En er ging heel veel geld om in de adoptiehandel door zulke tehuizen.’
Corless en Malone achten het mogelijk dat overlijdensaktes van kinderen in Tuam vervalst werden. ‘Door de overlijdens van kinderen pas een jaar na de feiten aan te geven, konden de tehuizen langer subsidies van de staat of giften van de samenleving vragen’, zegt Malone. Dan moesten de kinderen natuurlijk wel onopvallend begraven worden, wat volgens een ooggetuige uit de buurt wel eens te zien was bij valavond.
‘Minder dan niets’
Het verziekte opvangsysteem voor Ierse kinderen liet fysieke en psychische sporen na. Malone zelf kwam in 1970 als pasgeborene in het SintPatricks opvanghuis in Dublin terecht. ‘Eenmaal bij mijn adoptieouders, bleken mijn darmen zodanig ziek dat ik naar het hospitaal moest. De nonnen voerden je onder dwang op veel te jonge leeftijd porridge en mais.’ Toen Malone haar geboortemoeder terugvond, bleek dat die jarenlang cadeautjes naar de nonnen had gestuurd. Die kreeg ze nooit. ‘Dit land behandelde ons als minder dan niets’, zegt ze.
Behalve Tuam komen ook andere dodelijke opvanghuizen in het vizier: Bessborough (een dood kind om de twee weken), Sean Ross Abbey en Castlepollard. In Bessborough is bijna zeker sprake van onvolledige overlijdensaktes.
Met deze opgravingen, die jaren kunnen duren, opent Ierland een letterlijke en figuurlijke beerput. ‘Onze gemeenschap is verdeeld en sterft uit’, zegt Malone. ‘Dit is een goede stap, maar niet genoeg om de wonden te helen.’
‘De kerk zal zich niet verontschuldigen. Een excuus opent de eis naar compensaties’ CLODAGH MALONE
Coalition of Mother and Baby Home Survivors