De ontgroening van Groen
Die maandag ging het gebeuren. De onmogelijke situatie waarin Groen zat door toedoen van Bart De Wever, zou doorbroken worden met twee welgemikte voorstellen in de Antwerpse gemeenteraad. Twee voorstellen die Bart De Wevers toenadering zouden ‘ontmaskeren’. Maar het elastiekje van dat masker is op de meest pijnlijke manier in het groene oog gesprongen. Zelfs de SP.A en PVDA serveerden de strategische miskleun in de meest duidelijke bewoordingen af.
Op de verkiezingszondag was Groen een van de duidelijkste winnaars. De partij sprak van een ‘groene golf ’. Die golf beperkt zich niet tot Vlaanderen. In Wallonië en Brussel scoorde Ecolo uitmuntend en ook in Nederland en Luxemburg hebben de groene partijen de wind mee. In Duitsland zitten de groenen in maar liefst negen van de zestien deelregeringen. Het ecologische, migratiehumane en proEuropese verhaal slaat aan.
Het is niet zo dat die groei volledig ten koste van de sociaaldemocraten zou gaan, dat die partijen communicerende vaten zijn. Bij de verkiezingen in Beieren, waar die bayerischen Grünen de tweede partij werden, verloor de socialistische SPD inderdaad 210.000 kiezers aan de groenen. Maar de CSU, de rechtsere zusterpartij van Angela Merkel, verloor eveneens 180.000 stemmen aan hen. Door haar ijver om de ex treemrechtse kiezers van de AfD aan te trekken, stroomden gematigde kiezers uit naar de groenen én verloor de CSU stemmen aan de AfD. Het origineel blijkt altijd beter dan de kopie. De verkiezingen werden een nachtmerrie voor de CSU.
Snelle denker De Wever besefte tijdens de verkiezingsnacht als geen ander dat zijn partij door het oog van de naald gekropen was. Sterke figuren en een stevige beloning voor geapprecieerd bestuur leidden tot een mooi resultaat in Antwerpen en de ‘gouden rand rond Antwerpen’. Maar als de NVA hetzelfde resultaat als in de rest van Vlaanderen gehaald had, zat de partij vandaag in een net zo penibele situatie als de CSU. Was het die bedenking die Paul Jambers filmde?
Echt Antwaarps theater
Jambers’ stukje film van de monkelende NVAvoorzitter, die zei zo moe te zijn van de oorlog met links en dat het tijd was voor verzoening, heeft alles om uit te groeien tot het iconische beeld van deze verkiezingen. Veel grote geesten hebben zich gebogen over de vraag of de ontboezeming van De Wever spontane oprechtheid was, of het betere Antwaarpse theater. Maar doet dat ertoe? De Wever is er de man niet naar om zich dingen te laten ontglippen die alleen gedacht hadden mogen worden. Hij heeft een aantal partijgenoten die daarin excelleren. NOËL SLANGEN
Is ondernemer, in ‘Onder de Wetstraat het moeras’ reflecteert hij maandelijks over politieke fenomenen.
Gepland of geïmproviseerd, in zijn formatietraject is hij blijven handelen vanuit die vaststelling. Voor burgemeester De Wever kan dat perfect een strategie zijn om de vernederde coalitiepartners CD&V en Open VLD in het gareel te houden. Maar die andere De Wever – de voorzitter – weet ook dat het over zeven maanden verkiezingen zijn, en dat een heruitgave van de huidige nationale en Vlaamse coalities rekenkundig aartsmoeilijk wordt. In meer dan twintig gemeenten zitten de NVA en Groen samen in een coalitie. Daaronder ook de centrumsteden Hasselt, SintNiklaas, Turnhout en binnenkort misschien Oostende. Zo onoverbrugbaar zijn de verschillen niet. Behalve wanneer de burgemeester van Antwerpen ook voorzitter is van de partij die in zowat alles de tegenhanger is van Groen.
De antithese onder druk
Groen heeft zich in de voorbije kiesstrijd kunnen profileren als de echte antithese van de NVA. De NVA is eurokritisch, Groen is pro Europees. De NVA communiceert vijandig over mensen met een moslimachtergrond, Groen omarmt ze. De NVA is de partij van de wagen en de industrie, Groen van de fiets en de schone lucht. Wat dat laatste thema betreft, hebben de Vlaamsnationalisten tijdens deze verkiezingen een bocht ingezet, maar op andere thema’s lijken de verschillen soms onoverbrugbaar.
Als Groen vandaag met de nationale voorzitter van de NVA in een coalitie stapt, is het onmogelijk om zich de volgende zeven maanden te profileren als de antithese van die ‘koude, rechtse NVA’. Dat kan stemmen kosten. De Wever daarentegen kan zich positioneren als partijgrensoverstijgend staatsman. Dat rendeert. Hij heeft de Antwerpse groenen in een catch 22 gemanoeuvreerd. Als ze ingaan op zijn uitnodiging, verliezen ze nationale slagkracht. In het andere geval kunnen ze weggezet worden als onredelijk en niet tot besturen in staat.
De weifelende stelling van de groenen dat voor hen het Antwerps burgemeesterschap en het voorzitterschap onverenigbaar zijn, is daarom niet eens zo gek. Het probleem is dat het schaakspel al in zijn eindfase zit, en dat Groen over het bord al een dekentje van strategische missers gedrapeerd heeft. Eerst een veto, dan misschien, dan die voorstellen … De voorwaarde voor het burgemeesterschap had daarentegen perfect legitiem kunnen klinken, als ze onmiddellijk gesteld was en goed beargumenteerd.
Houdgreep
Kristof Calvo noemde De Wever ‘een jager die plots vegetariër wordt’ (DS 20 oktober). Maar Groen lijkt soms de vegetariër die mee het slachthuis wil besturen. Als we toch Europees kijken, loont het de moeite om even naar Zweden te kijken. Daar haalden de groenen nog 4,4 procent nadat ze zich hadden verbrand aan een regeringsdeelname waarin zelfs de bouw van een kernreactor goedgekeurd werd. Of naar Oostenrijk, waar ze ten onder gingen aan intern geruzie. En naar Frankrijk, waar de groene kiezer zich massaal achter de frisse Emmanuel Macron schaarde.
Groen kan van oudsher bogen op de moeilijkste achterban van alle partijen. Zelfs als de partijleiding zou kiezen voor deelname aan het Antwerpse bestuur, zou het bang afwachten zijn hoe sterk dat de achterban verscheurt. Het verhaal van Groen heeft de tijdgeest mee, maar hoe maagdelijk kun je blijven als je ideeën wil omzetten in beleid? Het onhandige geworstel met de vraag van De Wever kun je niet los zien van het DNA van Groen. Wie wil meespelen met de groten, kan niet langer weigeren om volwassen te worden. Dat betekent meer bestuurservaring opbouwen, volwassen beslissingsstructuren en meer ruimte voor kopstukken die de boodschap kunnen uitdragen. Allemaal dingen waarover het niet makkelijk nadenken is wanneer je je moet ontworstelen aan de strategische houdgreep van Bart De Wever.
Kristof Calvo noemde Bart De Wever ‘een jager die plots vegetariër wordt’, maar Groen lijkt soms de vegetariër die mee het slachthuis wil besturen