Europa verteert, Amerika ontbost

In veertig jaar tijd is bijna twee derde van de gewervelde dierenpopulaties wereldwijd verdwenen. ‘Biodiversiteit moet even hoog op de agenda staan als klimaatverandering.’

Tussen 1970 en 2014 zijn de populaties van gewervelde dieren met zestig procent in grootte afgenomen. Het Wereldnatuurfonds (WWF) kan niet anders dan somber gestemd zijn in zijn jongste tweejaarlijkse Living Planet Report, dat vandaag uitkomt. ‘Het verlies van twee derde komt in zicht’, zegt Sofie Luyten, directeur beleid van WWF België. ‘Zowat de helft van de soorten doet het goed. Maar de helft die klappen krijgt, gaat zo fel achteruit dat ze het gemiddelde naar beneden haalt.’

Monocultuur soja

Regionaal zijn de tropen en meer bepaald die van Middenen ZuidAmerika het grootste zorgenkind. In dat stuk van de wereld kijken de gewervelde dierenpopulaties tegen een achteruitgang van liefst 89 procent aan. Daar zijn twee oorzaken voor: massale ontbossing en over exploitatie van landbouwgronden. Behalve bos verdwijnt er nog andere natuurlijke vegetatie voor landbouwontwikkeling.

Een pijnlijk voorbeeld is de Cerrado in Brazilië, waar de natuur moet wijken voor monocultuur van soja. Dat is geen louter Braziliaanse aangelegenheid. Die soja wordt in Europa ingevoerd als veevoeder. ‘Dit is dus geen vervanonsbedshow’, zegt Luyten. ‘Alles wat we hier verbruiken, heeft oppervlakte nodig, ergens in de wereld.’ De pas verkozen Braziliaanse president Jair Bolsonaro liet al verstaan verdere ontbossing niet in de weg te zullen staan.

De ontbossing gaat ook elders in de wereld vrolijk verder. Ook in Congo, OostAfrika, de Mekongdelta, Indonesië en OostAustralië zijn hotspots (zie kaart).

Er zijn gelukkig ook voorbeelden van hoe het anders kan. Vietnam heeft het verdwijnen van zijn mangroves een halt toegeroepen nadat gebleken was dat de kustregio zonder die natuurlijke buf fer niet meer opgewassen was tegen een tsunami. ‘Je kunt dat vanuit het aspect kustbescherming bekijken maar tegelijk zijn die mangroves broedkamers van allerlei fauna, vooral vissen. En ze slaan veel CO2 op.’

In het paleoarctische gebied, waar ook Europa toe behoort, is de toestand, met min 31 procent, iets beter. ‘Wij hebben dan ook in de honderd jaar voordien al veel verloren’, zegt Luyten. ‘Maar tegelijk bewijst het dat instrumenten als Natura 2000 en de vogel en habitatrichtlijn wel degelijk werken.’

Stuwdammen

Het zoetwaterleven is er met 83 procent op achteruitgegaan. De slechte toestand in de rivieren en meren is aan verschillende factoren toe te schrijven. Overbevissing en vervuiling blijven een groot probleem, net als het aanleggen van infrastructuur vlak naast rivieren die veel ruimte inneemt. Ruimte die voor pakweg

de otter verloren gaat.

Ook de bouw van stuwdammen – bedoeld voor hernieuwbare energie – heeft ongunstige gevolgen voor het dierenleven. Nochtans bestaan er systemen om de twee te verzoenen, zoals opteren voor kleinere dammen of vistrappen inbouwen. Daarnaast heeft het indijken van rivieren, zodat ze niet meer meanderen, een negatief effect op de biodiversiteit.

Hier is de collateral damage voor de mens eveneens aantoonbaar. Water snel afvoeren, geeft een verlies aan zoet (en dus potentieel drinkbaar) water en het verkleint de buffer tegen wateroverlast en overstromingen. Ook de (fris)drankbedrijven zien die evolutie met lede ogen aan.

Voor het WWF is het verlies van de biodiversiteit meer dan een bekommernis van natuurliefhebbers. ‘Ze gaat alle mensen aan’, zegt Luyten. ‘Onze lucht, ons water, ons brood. Nagenoeg alles wat we produceren en consumeren, komt uit de natuur. Ons voortbestaan is in het gedrang.’

Het natuurfonds vindt dat de strijd tegen de klimaatverandering en die voor de redding van de biodiversiteit hand in hand gaan. Wat goed is voor het ene, is vaak goed voor het andere. Zo zijn bossen grote opslagplaatsen van CO2. Vandaar dat het WWF ervoor pleit om biodiversiteit even dwingend in het beleid op te nemen als klimaat. Luyten: ‘De tijd dringt. Als er nog veel natuur verloren gaat, zijn er geen bouwstenen meer om aan herstel te werken. Dit rapport is een oproep tot de politici om in actie te komen. Er moeten duidelijke engagementen aangegaan worden en die moeten ook uitgevoerd worden. Dat laatste liet de jongste jaren vaak te wensen over.’

De pas verkozen Braziliaanse president Jair Bolsonaro liet al verstaan verdere ontbossing niet in de weg te zullen staan

‘Onze lucht, ons water, ons brood. Nagenoeg alles wat we produceren en consumeren, komt uit de natuur. Ons voortbestaan is in het gedrang’

SOFIE LUYTEN

Directeur beleid WWF België