Het andere verhaal
Op de Antwerpse Boekenbeurs liggen de komende weken 90.000 titels uitgestald. Te veel om in één mensenleven te lezen en toch zal elke narratoloog bevestigen dat ze varianten zijn van twee oerverhalen: een held gaat op avontuur of een vreemdeling schudt een ingeslapen gemeenschap wakker. Controleer het maar eens aan de hand van uw eigen bibliotheek. Hoe complex een boek ook is, de handeling valt altijd in een van deze twee categorieën.
Wat waar is voor boeken, is waar voor elke vertelling. Ook, en misschien wel vooral, in de politiek. De thema’s van de tijd worden door politici steevast omgezet in verhalen die beantwoorden aan deze ijzeren wet van de vertelkunde. Wat tegenwoordig het meest succesvolle model is, hoef ik u niet uit te leggen op de dag nadat de wereld met de Braziliaan Jair Messias Bolsonaro nóg een rechtspopulistische regeringsleider rijker is geworden. Het verhaal van de vreemdeling die de voorheen zo vreedzame gemeenschap op stelten komt zetten, kaapt de laatste jaren alle prijzen weg. Vooral als er aan het verhaal een held wordt toegevoegd die plechtig belooft dat hij de vreemdeling zal verjagen, waarna de rust kan worden hersteld.
U (wellicht) en ik (zeer zeker) zitten hiernaar te kijken als een bende verveelde literatuurcritici die niet begrijpen waarom telkens hetzelfde slaapverwekkende en bovendien slecht geschreven verhaal een LangZullenWeLezentrofee in de wacht sleept. Dat komt omdat er geen échte literaire prijs meer is, zullen sommigen wellicht opmerken. Maar zij vergeten dat het aan de linkerkant van het politieke spectrum al even pover gesteld is. Ook daar wordt al jaren slechts één roman herkauwd. Laten we die roman De ontdekking van de hemel noemen: het verhaal over de blanke, hoogopgeleide middenklasse die na een onwaarschijnlijk lange zoektocht de toegang tot de hemel ontdekt.
In een wat minder belachelijke versie van dit verhaal gaat het om mensen die hun blikveld verruimen en onvervaard oplossingen bedenken voor de problemen die nog niet op onze voordeur bonzen, maar die er wel degelijk aankomen. Het recente succes van de Europese groene partijen is op het conto van dit verhaal te schrijven. Maar je kunt je afvragen of de limiet niet is bereikt. Die hoogopgeleide middenklasse heeft met de overstap naar groen de sociaaldemocratische partijen totaal leeg laten lopen. Maar de rode arbeiders van weleer zijn verdwenen en kijken niet meer op uit de pageturner over de vreemdeling die op bezoek kwam en vervolgens met pek en veren de stad werd uitgejaagd.
Ook dat verhaal kan en móét anders worden verteld. Het wordt tijd dat links de pen weer oppakt.