Het buikgevoel van ‘de witte Obama’
‘Hij rijdt nog zelf met de auto ook!’ Het lijkt een detail, dat een kandidaatsenator na een meeting zélf achter het stuur kruipt, terwijl de security de menigte opzijduwt. Maar voor de fans van Beto is dit het zoveelste teken dat hij ánders is.
Robert ‘Beto’ O’Rourke was anderhalf jaar geleden een vrij anoniem Democratisch congreslid uit El Paso. Hij stelde zich kandidaat voor de Senaat, voor de zetel van de beruchte Republikein Ted Cruz, het gezicht van de Tea Party. Mission impossible. Texas is een red state, donkerrood zelfs. Sinds 1994 heeft er nog geen enkele Democraat een verkiezing van enig belang gewonnen.
Punkrock
O’Rourke begon te reizen naar alle 254 county’s van Texas – nooit gezien. Er waren bijeenkomsten in oerconservatieve, landelijke gebieden, waar vijftien mensen kwamen kijken naar die onbekende liberal die voor het recht op abortus en voor gun control pleit. Maar al snel waren er ook zalen die veel te klein waren om het nieuwe politieke fenomeen te bewonderen.
Beto – niemand gebruikt zijn achternaam – is eigenaar van een internetbedrijfje en was ooit bassist van een loeiharde punkrockband. Hij kent iets van techniek, en hij weet wat cool is. De bewust amateuristische clipjes over zijn permanente reis door Texas sloegen aan. Beto skateboardend op de parking van een hamburgerrestaurant (hij oogt veel jonger dan 46), Beto die lelijke woorden roept als hij na het tanken zijn koffiebeker op het dak van de auto vergeet: miljoenen views.
Maar de nieuwsgierigen die hem live volgen, zelfs als hij zijn was uit de machine haalt, horen ook wat hij te zeggen heeft: geen voorzichtige taal om onbesliste
kiezers te overtuigen, maar een ongegeneerd progressieve boodschap van samenhorigheid. Texanen stemmen normaal niet: ze behoren tot de twee zwakste staten op dat vlak. O’Rourke wil kiezers aantrekken die nog nooit gestemd hebben. Niet door zijn woorden te wikken en met strategen te overleggen – die heeft hij niet in dienst – maar door zijn buikgevoel te volgen. Dat doet hij zo overtuigend dat hij doodgeknuffeld wordt door de media, door half Hollywood, en door al wie hoop zoekt in tijden van Trump.
En zo staan op een snikhete dag op een grasveld in een lagere middenklassewijk in NoordHouston honderden fans zwetend op hun held te wachten. Nethaneel Mongonia, die bij een elektronicabedrijf werkt, zoekt met de kleuter op zijn arm de schaduw van een boom op. ‘Eindelijk weer iemand die over “ons’’ Amerika praat in plaats van ‘‘mijn’’ Amerika. Iemand met progressieve waarden, die in wetenschap en in feiten gelooft in plaats van in leugens en dogma’s.’
Wat Nethaneel ook bevalt, is dat er bij Beto soms een fuck of een shit uitrolt. ‘Omdat het iets is dat strategen altijd zouden afraden. Hij doet het spontaan in het vuur van zijn betoog: hij is authentiek en geloofwaardig.’
Grassrootscampagne
En daar is hij dan, slechts met enkele auto’s: kleinschalig voor een politicus in de schijnwerpers in deze gevaarlijke tijden. Zelfs net voor de verkiezingen blijft hij het zo aanpakken: vijf haltes per dag, dicht bij de mensen, geen stadions. Uiteraard praat hij – in de staat met de zwakste gezondheidszorg van de VS – over ‘mensen weer hun waardigheid geven, zodat ze niet moeten kiezen tussen behoorlijk wonen, hun kinderen laten opleiden of gezond blijven’. Maar de hoofdboodschap is: ga stemmen, het onmogelijke kan alleen geschieden als we gigantisch veel nieuwe kiezers naar de stembus lokken. Hij vermeldt niet één keer de namen Trump of Cruz.
‘Twee dingen bevallen me aan Beto’, zegt Teiva Bell, een zwarte advocate. ‘Zijn hele campagne is grassroots: hij haalt zijn geld van bijdragen van gewone mensen, neemt niets aan van bedrijven, zodat hij hen later ook geen wederdiensten verschuldigd is. En hij praat over inhoud: hij haalt nooit onder de gordel uit naar zijn tegenstanders.’
Misschien had hij dat wat meer moeten doen, zeggen omstanders. Tegenstander Ted Cruz – wiens slogan ‘Tough as Texas’ luidt – speelt het spel immers zoals altijd vuil. Alles wat Beto zegt, wordt uit de context gerukt en in filmpjes tegen hem gebruikt, ook een jeugdzonde – dronken achter het stuur een ongeval met blikschade veroorzaken – is een wapen tegen hem.
Toch wankelde Cruz – radicaal maar niet charismatisch – in september in de peilingen: hij moest zich vernederen door hulp in te roepen van zijn kwelgeest Donald Trump, die hem in de primaries steevast ‘Lying Ted’ noemde. Maar nu leidt Cruz met 51% tegen 46%.
‘Spijt dat u te braaf geweest bent?’, vraag ik aan O’Rourke op weg naar zijn auto. ‘Nee. De mensen vertrouwen me omdat ik het ánders aanpak, ik ga mezelf niet verloochenen. Ik heb geen peilers in dienst, alleen de uitslag telt.’
Een uur later, aan de andere kant van de stad in een wijk met veel latino’s, praat O’Rourke over een humanere aanpak van immigranten. De helft van de speech geeft hij in smetteloos Spaans. ‘Ik zeg wat ik denk, maar ik kijk wel naar wie mijn publiek is.’
De charme, de looks die aan Bobby Kennedy doen denken, de welbespraaktheid, de nadruk op de inhoud en de bedrevenheid in grassrootscampagnevoering – geen enkele andere kandidaat in de VS haalde meer geld op – topDemocraten kwijlen als ze Beto bezig zien. Hij doet denken aan Barack Obama omstreeks 2006, zeggen sommigen. Láát hem maar eervol die senaatsrace verliezen. Dan heeft Beto de handen vrij tegen 2020, als uitdager van Trump – niet alleen in Texas maar in het héle land.
‘Eindelijk weer iemand die over “ons’’ Amerika praat in plaats van ‘‘mijn’’ Amerika. Iemand die in wetenschap en feiten gelooft in plaats van in leugens en dogma’s’
NETHANEEL MONGONIA Betofan