Het bloed spoort waar het niet gaan kan

Eind 1974 besloot Bob Dylan de helft van zijn meesterwerk ‘Blood on the tracks’ opnieuw op te nemen, net voor de plaat uitkwam. De niet gebruikte versies van die liedjes zijn nu officieel uitgebracht, zodat iedereen zelf kan oordelen of Dylan destijds gelijk had. Conclusie: Dylan heeft altijd gelijk, ook als hij ongelijk heeft.

Blood on the tracks is de beste plaat die Bob Dylan ooit heeft gemaakt, daar mag geen discussie over bestaan. Het mag wel verwondering wekken. Dat deed het al in februari 1975, toen de plaat uitkwam, want Dylan was toen al enkele jaren op de dool. Muzikaal, welteverstaan, want privé ging het hem voor de wind, met zijn gelukkige gezinnetje (volgens velen de reden van zijn gebrek aan inspiratie). Het keerpunt kwam er toen hij schilderles ging volgen bij Norman Raeben, een excentrieke oude kunstenaar die zijn ‘studenten’ graag uitschold voor idioten. Dat deed hij ook met Dylan, die hij niet bleek te kennen – hij bood hem zelfs aan om in zijn atelier te overnachten, hij dacht dat die sjofele kerel dakloos was.

Belangrijker was dat Raeben Dylan inzicht verschafte in nieuwe manieren om verhalen te vertellen: loskomen van de lineaire vertelstructuur, flexibeler omgaan met tijdsindeling en standpunten van personages. ‘Van Raeben leerde ik bewust te doen wat ik jarenlang onbewust had gedaan’, vertelde Dylan daar later over in interviews.

Kokend bloed

Die kennis gebruikte Dylan voor de songs van Blood on the tracks. Wat hij ook gebruikte: zijn huwelijksproblemen. Hij was sinds begin 1974 weer op tournee, was meer niet thuis dan wel en bedroog zijn vrouw Sara aan de lopende band. De nummers voor Blood on the tracks schreef hij trouwens op zijn ranch in Minnesota, terwijl Sara met de kinderen in Californië verbleef. Hij schreef de mooiste, rauwste liedjes die ooit over een liefdesbreuk zijn gemaakt, terwijl hij op die ranch een affaire had met Ellen Bernstein, een jonge talentscout bij zijn platenfirma Columbia. Een van de liedjes op de plaat, ‘You’re gonna make me lonesome when you go’, gaat niet over Sara Dylan, maar over Bernstein, heeft Bernstein zelf bevestigd.

Dylans bloed zou koken, mocht hij dit lezen. Zijn liedjes zijn niet autobiografisch, benadrukt hij altijd, ze zijn fictie, hier en daar doorweven met observaties uit het eigen leven. Zijn zoon Jakob sprak hem in dat verband tegen: ‘Als ik naar Blood on the tracks luister, dan hoor ik mijn ouders ruziemaken’, zei die ooit.

Koel bloed

We zullen het nooit zeker weten. Het doet ook weinig ter zake. Wat telt, is dat Dylan in september ’74 in New York de studio introk met sterproducer Phil Ramone en de groep Deliverance (bekend van ‘Duelling banjos’ uit de gelijknamige film). Ze namen in enkele dagen het hele album op, maar de muzikanten bleven met een gevoel van frustratie achter: Dylan speelde zonder een woordje uitleg zijn ellenlange nummers, Ramone zette de tape aan en zij moesten maar blind zien te volgen, zonder akkoordenschema’s. Meer dan vier of vijf takes wou die rare kerel met zijn nasale stem nooit doen.

Dylan doet dat altijd in de studio: hij zoekt de spontaniteit van het moment en verwacht dat de muzikanten koelbloedig genoeg zijn om meteen de songs te vatten. Dat leverde bij sommige liedjes prachtige resultaten op, bij andere ontbrak er iets. De muzikanten deden suggesties, maar Dylan had er geen oren naar. ‘Ja, als ik wat vaker naar andere mensen had geluisterd, dan had ik misschien ooit iets bereikt’, zei hij een keer sarcastisch.

De plaat raakte toch afgewerkt, maar toen Columbia in december de release uitstelde, besloot Dylan vijf songs nog snel opnieuw op te nemen. Maar waar en met wie? Ten einde raad contacteerde hij zijn jongere broer David, die als muziekproducer actief was in Minneapolis. David boekte in zijn stad een studio en enkele relatief onbekende, maar uitstekende mu Er kan nooit genoeg muziek zijn van Bob Dylan.

Dylan schreef de mooiste, rauwste liedjes die ooit over een liefdesbreuk zijn gemaakt, terwijl zijn vrouw Sara met de kinderen in Californië was en hij op zijn ranch een affaire had

zikanten. Met deze jongens klikte het beter, ze mochten zelfs suggesties doen! Een daarvan redde het beste nummer van de plaat, dat bij alle vorige pogingen mak en saai klonk. ‘Misschien moeten we het één toon hoger proberen te spelen’, suggereerde gitarist Kevin Odegard. Het resultaat is de dynamische prachtversie van ‘Tangled up in blue’, die de plaat opent.

Kwaad bloed

De lastminutebeslissing van Dylan heeft kwaad bloed gezet. Bij

Phil Ramone en Deliverance, die zich miskend voelden. Bij de muzikanten in Minneapolis, die de credits op de hoes nooit hebben gehaald. En bij veel diehardfans, die, zodra de sessies uit New York als bootleg begonnen te circuleren, vonden dat de eerste, meer intimistische versies van de songs beter waren dan wat op de plaat is beland.

We kunnen nu allemaal zelf oordelen. Of gewoon blij zijn dat we nog meer fabelachtige muziek van de meester kunnen beluiste ren. Dat kan op één cd met de oorspronkelijke versies van de tien songs, of op een box met zes cd’s, waarop alle (!) opnames uit New York staan. Die is voor de freaks, want wie wil nu zeven bijna identieke takes van ‘You’re gonna make me lonesome when you go’ uitzitten? Ja, Ellen Bernstein, misschien.

The bootleg series, volume 14: More blood, more tracks ¨¨¨¨è