Commissie machteloos tegen Italië
Als Rome doorzet met zijn begrotingsplannen voor 2019, kan de Europese Commissie daar weinig tegen doen. ‘De markten zullen het werk moeten doen.’
Iedereen tegen Italië. Dat was de toestand gisteren bij de vergadering van de ministers van Financiën van de eurozone in Brussel. Giovanni Tria kreeg van zijn achttien collega’s te horen dat Italië een gevaarlijk spel speelt als het de regels van het stabiliteitspact aan zijn laars lapt. Ze steunden ook unisono de aanpak van de Europese Commissie. ‘Ik was vorig jaar kritisch over de houding van de Commissie, maar in dit dossier nam ze een afgewogen en verstandige beslissing’, zei de Nederlander Wopke Hoekstra.
De Commissie zorgde op 23 oktober voor een primeur door de Italiaanse ontwerpbegroting een onvoldoende te geven. Rome wil het begrotingstekort in 2019 laten oplopen tot 2,4 % in plaats van de afgesproken 0,8 %. Maar dat zal volgens Brussel de staatsschuld van Italië, die nu al 131 % bedraagt, verder doen toenemen. Italië heeft tot 13 november om een nieuwe ontwerpbegroting in te dienen.
Maar de coalitieregering van premier Gi useppe Conte is dat niet van plan. De Vijfsterrenbeweging en de Lega zijn vastbesloten werk te maken van een verlaging van de pensioenleeftijd, de invoering van een basisinkomen voor de armsten en investeringen in infrastructuur.
Boete
Als Italië niet luistert naar de Commissie, kan ‘Brussel’ vrij snel de procedure wegens een buitensporig begrotingstekort opstarten. In dat geval komt de Italiaanse begroting onder verstrengd toezicht en ligt het in de bedoeling dat de regering in Rome hervormingen doorvoert om haar begrotingstekort terug te dringen. Houdt ze ook dan het been stijf, dan kan Italië na vier tot vijf maanden een boete opgelegd krijgen van maximum 0,2 % van zijn bruto binnenlands product – goed voor 3 à 4 miljard euro.
Het zou de Vijfsterrenbeweging en de Lega politiek gezien niet slecht uitkomen: de twee partijen blinken uit in ‘Brussels bashing’. Binnen de Lega gaan zelfs al stemmen op die beweren dat er geen juridische basis voor die boetes bestaat in het Verdrag.
‘Er moet een manier zijn om die boete af te dwingen, eventueel via het Europees Hof van Justitie’, zo reageert een Europese bron daarop. ‘Maar het gaat sowieso niet om een som die zo groot is dat dit de Italianen van gedacht zal doen veranderen.’ ‘De Commissie staat niet zo sterk’, geeft ook een andere bron toe.
Banken onder druk
‘De spreads zullen het werk moeten doen’, is steeds vaker te horen bij diplomaten. Ze verwijzen naar het verschil in rente dat Italië moet betalen op schuldpapier in vergelijking met Duitsland. Premier Giuseppe Conte gaf al toe dat Italië in de problemen komt als die spread stijgt of nog lang op het huidige niveau blijft.
De Italiaanse banken hebben veel Italiaanse staatsobligaties in hun portefeuille en kunnen in moeilijkheden komen als die afgewaardeerd moeten worden. Ze kampen sowieso al met massa’s leningen waarvan de terugbetaling zeer onzeker is. ‘Die banken krijgen het steeds moeilijker om leningen toe te kennen aan bedrijven in NoordItalië’, klinkt het. Die ondernemers behoren tot het kiespubliek van de Lega.
Trump achterna
Maar vicepremier Luigi Di Maio, leider van de Vijfsterren, is niet onder de indruk. Hij schuift de Italiaanse regeringsplannen zelfs naar voren als een nieuw recept voor Europa: ‘Als dit recept hier werkt, zal men op Europees niveau zeggen: ‘‘We moeten het Italiaanse recept toepassen op heel Europa’’’, verklaarde hij in een interview met The Financial Times.
Volgens Di Maio moet de EU komaf maken met het besparingsbeleid (‘een gefaalde economische theorie’) en het voorbeeld van de Amerikaanse president Donald Trump volgen, die ‘het begrotingstekort laat oplo pen, belastingen verlaagt en in infrastructuur investeert’. ‘Ik ben ervan overtuigd dat we de regels kunnen veranderen en de EU en de eurozone kunnen versterken om de sociale rechten te verbeteren’, aldus Di Maio.
Dat klinkt dan weer zeer ambitieus. ‘Het verleden heeft aangetoond dat het heel moeilijk is om de regels aan te passen’, merkt een Europese bron op. ‘Je kan geen meerderheid vinden om ze aan te passen, noch in de ene noch in de andere richting. Bovendien heeft Italië alle bestaande flexibiliteitsregels van het stabiliteitspact al uitgeput.’