Niemand mag het droog houden
De Deense regisseur Thomas Vinterberg verfilmt de ramp met de Russische onderzeeër Koersk als een sentimentele dobber die naar de bodem zinkt met Matthias Schoenaerts aan boord.
Na de Titanic mag elke botenbouwer wel beter weten dan te denken dat zijn schuit onzinkbaar is. Toch geloofden de Russen 18 jaar geleden nog dat zij het konden. Zoals het dan gaat: de K141 Koersk was dubbel zo groot als een jumbojet en bijna even lang als twee voetbalvelden. Op zelfoverschatting staat geen maat.
Een tragische les in nederigheid kregen ze op 12 augustus 2000. Twee krachtige explosies aan boord deden de fameuze kernonderzeeër op de bodem van de Barentszzee belanden, ergens ten noorden van Rusland en Noorwegen. Van de 118 opvarenden wisten 23 matrozen zich nog in een onbeschadigd compartiment in veiligheid te brengen.
Kursk reconstrueert met pathetische overgave hun gevecht op leven en dood. Terwijl de reddingsactie van buitenaf zich gehinderd weet door Russische trots, tasten de echtgenotes in het duister over wat zich precies heeft afgespeeld.
Niemand zal het de makers verwijten dat hun sympathie gaat naar de opgesloten crew. De legertop buitte hen al langer zonder schaamte uit, zozeer dat ze hen nog achterstallig loon verschuldigd waren. Nochtans wisten ze best dat deze gezinnen uit de lagere sociale klassen geen reserves hadden om op terug te vallen.
Het zijn de menselijke verhalen die de omstandigheden van het drama aangrijpend moeten maken. Maar die kreunen onder een tsunami van gemeenplaatsen. Hun armoede krijgt een glanzende vernislaag met vaders die te allen tijde teder en zorgeloos dollen met hun kroost. Tussen de gezinnen onderling leeft een samenhorigheid die zo hartverwarmend is, dat de haard meteen uit kan. Zwartwit is het contrast met de oversten van deze matrozen. Zij zijn kil, afstandelijk en karikaturaal onbeschoft.
Het scenario vloeide uit de pen van Robert Rodat, die twintig jaar geleden genomineerd werd voor een Oscar voor Steven Spielbergs Saving private Ryan. Al is dat meteen de enige film van kaliber op zijn cv. Rodat baseerde zich op de analyse die journalist Robert Moore maakte van de tragedie.
Naast hem zijn er wel meer namen die eerst nog het vermoeden wekten dat met Kursk een absolute najaarstopper in de zalen kwam. Thomas Vinterberg bijvoorbeeld, een klepper van formaat. Met Festen en Jagten leverde de Deense regisseur enkele van de strafste Europese films van de voorbije twintig jaar. Hoe kan het dan nu zo grondig misgaan?
Matthias Schoenaerts
Matthias Schoenaerts speelt met Mikhail Averin een van de Russische matrozen aan boord. Hij is een tedere familieman die geen ijzig zeewater nodig heeft om in deze benarde situatie het hoofd koel te houden. Zijn zwangere echtgenote Tanya (de Franse Léa Seydoux met een vet accent) huilt zich de ogen uit haar kop, terwijl de kijker in het Zweedse icoon Max von Sydow als legeroverste de baarlijke duivel herkent. Hij aanvaardt geen internationale hulp bij de reddingsoperatie. Dan krijgt Colin Firth als Britse kapitein veruit nog de meest genuanceerde rol toebedeeld.
Je kan niet zeggen dat deze internationale, talentrijke cast niet zijn stinkende best doet. Maar het is een maat voor niets als het scenario met zoveel nadruk een zeemzoete koers vaart. Schoenaerts vond er nochtans geen graten in toen hij het las en later doorspeelde aan Vinterberg, met wie hij eerder Far from the madding crowd draaide. Hij was het die de Deen bij het project betrok.
Er duiken naast onze landgenoot wel meer Belgische koppen op in Kursk, zoals Eva Van der Gucht en Josse De Pauw. Dat is geen toeval vermits dit een internationale coproductie is die met deels Belgische centen voor driekwart in onze contreien werd gedraaid. Zo waren cast en crew zes weken lang aan de slag in de AED Studios in Lint. Het onderwaterbassin dat zich daar bevindt, was onmisbaar voor deze verfilming.
Die scènes bieden genoeg spanning om de kijker niet helemaal kwijt te spelen. Anthony Dod Mantle (Slumdog millionaire) hanteerde de camera, terwijl zwaargewicht en tweevoudig Oscarwinnaar Alexandre Desplat (The shape of water) met een passende soundtrack de Russische kilheid onderlijnt.
Schoenaerts doet wat hem al vaker opgedragen werd: een zachte inborst verbergen in een afgetraind lichaam. Al stel je je wel de vraag hoe zijn personage er tussen voorts niets dan sprieterige matrozen zo potig kan bijlopen.
Kursk aast naast onze tranen op verontwaardiging. Die krijgt het ook, maar niet uitsluitend om de onmetelijke arrogantie van de Russische marine.
Je kan niet zeggen dat deze internationale, talentrijke cast niet zijn stinkende best doet. Maar het is een maat voor niets als het scenario met zoveel nadruk een zeemzoete koers vaart