Heiligenleven en zotternij
Ver weg van de vooruitgang ligt het Italiaanse dorp Inviolata, een laatste gehucht van ongeschonden uitbuiting. Een groepje mensen, niet meer dan een grote familie, werkt in een verdord, mythisch heuvellandschap voor een appel en een ei. Ze breken hun ruggen voor een tabaksmagnaat, een markiezin die het klootjesvolk in de waan laat dat de 19de eeuw nooit werd afgeschaft. Of hangt er een wind of change?
‘Als je mensen vrijlaat, beseffen ze pas dat ze gevangenzitten in hun eigen miserie’, legt ze uit aan haar zoon, die kritische vragen stelt. ‘Ik buit hen uit, zij buiten hem uit.’
‘Hem’, dat is Lazzaro, een wat afwezige, dromerige jongen die te goed is voor deze wereld en enige andere. Als hij begint te staren, moeten de anderen aan hem schudden of hij zou er wel eens in kunnen blijven hangen. En dus krijgt hij alle rottaakjes: een verdwaalde kip op haar stok zetten, een verdwaasde oma op haar stoel. De zoon van de markiezin, Tancredi, sluit een vriendschap met hem: hij vraagt Lazzaro om hem te ontvoeren. En gezien Lazzaro nooit nee zegt ...
Dat is maar één deel van Lazza ro felice, een film die na drie vierde kantelt en weer iets helemaal anders wordt. Het kan altijd alle kan ten opgaan in een film van Alice Rohrwacher, maar geen seconde twijfel je eraan dat je in goede handen bent. De regisseuse van
Le meraviglie (met ‘onze’ Sam Louwyck) komt opnieuw met een verhaal vol doodgewone mirakels en betoverende onttovering.
Lazzaro felice is een prachtig heiligenleven, een sprookje dat ons vertelt dat de armen van vroeger de armen van nu zijn. De daklozen aan de kant van een treinspoor zijn dezelfde mensen die ooit als pachters op het land slaafden. Deze film speelt zich af in een soort onbepaalde tijd, met de Heilige Lazzaro als een soort tijdreiziger. De boeren leven als in de 19de eeuw, maar Tancredi heeft wel een walkman waarop hij ‘Dreams (will come alive)’ kan afspelen, dat Eurohousedeuntje van 2 Brothers on the 4th Floor.
Geen enkele logica
Met haar beeld van het Italiaanse platteland treedt Rohrwacher in de voetsporen van de gebroeders Taviani, de regisseurs van Padre padrone. Ze voegt er haar eigen waanzin aan toe, in een film die geen enkele logica heeft, tenzij die van Rohrwacher zelf. Ze filmt het allemaal op 16mmpellicule, waardoor het is alsof het een overblijfsel uit vroegere tijden is.
Maar het is meer dan nostalgie: er zit ook een maatschappijkritiek in het sprookje. Want wat hebben deze mensen gewonnen aan de vooruitgang? Zij weten nu dat het
rode lichtje aan de horizon geen dwaallichtje is, maar de top van een gsmmast. Een olijfboom is nu iets om de patio van een bank te sieren, dezelfde bank die hen bestolen heeft.
Gelukkig wordt het nooit een lesje à la Ken Loach: daarvoor is deze film te onvatbaar, net zoals Lazzaro zelf, die een groot enigma in het hart van de film vormt. Is Lazzaro een sukkelaar, of een god in het diepst van zijn dwalende ge dachten? Lazzaro is een heilige,
Lazzaro is een zot.
Uiteindelijk laat de film je met wankele benen achter: wat een verlies, wat een verval in dit Italië. Als de film je aanvankelijk met warme nostalgie vervult, rest aan het eind vooral pijnlijke ontnuchtering. Het pastorale Italië is kapotgemaakt, maar wat kwam er in ruil? Een waterdam met energiecentrale. Waren deze mensen altijd beter arme boeren gebleven? De markiezin zou zeggen van wel.