‘Je bent beter geen beverig type als je hoopt asiel te krijgen’

Hendrik Vos fileert het voorstel om een leugendetector te gebruiken bij de grenscontrole

Je bent beter geen beverig type als je hoopt om asiel in de Europese Unie te krijgen. Binnenkort start een proefproject van iBorderCtrl, gesponsord met Europees geld. Een soort leugendetector zal onder meer illegale migranten aan de buitengrens wegfilteren. Microexpressies in hun gezicht verraden bedriegers, zo staat het in de officiële aankondiging. Wie onderweg naar Europa een paar trauma’s opliep en nog natrilt, is gezien. Wat de volgende stap wordt in de grenscontrole is niet geweten, maar het is mogelijk dat bewakers binnen afzienbare tijd een wichelroede krijgen om er de zwendelaars uit te halen. Je mag je afvragen wie hier de oplichters zijn. In vergelijking met leugendetectie is astrologie een serieuze wetenschap.

Zo diep zijn we gezakt: er wordt in volle ernst overwogen om nepwetenschap te gebruiken bij Europese grensbewaking. Verrassend is het niet meer. In allerlei lidstaten roepen regeringspartijen dat migratie in essentie een simpel vraagstuk is: het zijn vooral profiteurs en parasieten die naar hier komen en die moeten er eenvoudig uit te halen zijn.

Vorige week werd bekend dat na Amerika en Hongarije ook Oostenrijk weigert om een tekst van de Verenigde Naties over migratie te onderschrijven (DS 31 oktober). Polen en Tsjechië volgen wellicht in de afwijzing. Als haast tweehonderd landen de pen vasthouden, dan komt daar geen radicaal proza uit. De verklaring schippert tussen enerzijds en anderzijds. Ze pleit voor een beleid tegen smokkelaars die grof verdienen aan mensenhandel. Maar ook de ondergrens wordt vastgelegd: wie op de dool is, verliest het recht niet om als mens te worden behandeld.

Dat stoort sommigen blijkbaar. De tekst zou de lijn tussen legale en illegale migratie of tussen politieke vluchtelingen en economische migranten niet scherp trekken. Die verschillen zijn ook niet altijd helder. Er is de Pakistaanse vrouw die troebele dingen roept over een profeet en in haar land de doodstraf riskeert (DS 5 november). De beschaafde wereld hoopt dat ze daaraan ontsnapt en wil haar als vluchteling opvangen. Aan de andere kant staat de avontuurlijke flierefluiter die op een ander van de bijstand wil genieten. De realiteit is dat haast iedere migrant daartussen in de grijze zone zit, en dat die meer dan vijftig tinten telt. De ene is op de loop voor bommen en voor zenuwgas, de andere staat op het punt te creperen omdat zijn land overstroomd is en het nooit nog beter wordt. De dood riskeren ze allemaal, de ene mogelijk wat plotser dan de andere. Aan dat gruwelijke lot proberen sommigen te ontsnappen.

Het is een ontzaglijke uitdaging om daarmee om te gaan. Welvarende landen willen niet ontwricht worden door ongecontroleerde migratie. Allerlei belangen en emoties botsen met elkaar. Angst klettert tegen mededogen, en knopen moeten worden doorgehakt. Ook aan de grenzen. Dat schuurt en dat geeft onrust en een ongemakkelijk gevoel. Maar er zijn partijen die beweren dat het wel gemakkelijk is: echte vluchtelingen zijn hier welkom en krijgen alle kansen. Maar de profiteurs moeten eruit. Alsof goede en valse migranten messcherp van elkaar te onderscheiden zijn, straks dus door het trillen van de onderlip te meten.

Als de wereld zwart en wit is met niets daartussen, zijn er tenminste handvatten. Dat klinkt aantrekkelijk voor heel wat kiezers. Met schel getoeter en getwitter trekken hun leiders wel de grens. Migranten die in de foute categorie zitten, zijn slechteriken. Barmhartigheid is dan misplaatst. Het slachthuis van Tielt mag de norm zijn voor hun behandeling. Voor de Amerikaanse president is het intussen oké om ze af te knallen aan de grens.

De Verenigde Naties proberen te zeggen dat de werkelijkheid achter migratie ingewikkeld is en vooral ruw en bitter. Ze vragen om in lastige omstandigheden collectief te zoeken naar grip op de uitdaging. Tot voor kort zou Europa het voortouw hebben genomen in zo’n proces, als ervaringsdeskundige na eeuwen van oorlogen en ingewikkelde vluchtelingenstromen. Nu zijn het uitgerekend Europese regeringen die vinden dat nuance haaks staat op het verhaal waarmee zij naar verkiezingen trekken. Er moet voor hen niet veel gezamenlijks gebeuren, behalve dan de prikkeldraad spannen.

Even leek België tegenwicht te bieden. Vicepremier Alexander De Croo (Open VLD) vertelde dat hij de tekst van de Verenigde Naties met veel overtuiging zou ondertekenen. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (NVA) reageerde prompt dat dit nog lang geen uitgemaakte zaak is. Polariseren maakt de uitdaging niet kleiner, maar brengt wel likes, zendtijd en stemmen op. Wie chargeren tot zijn handelsmerk maakt, wil zijn reputatie klaarblijkelijk niet verkwanselen met steun aan een uitgebalanceerde verklaring.

‘Waar joden worden gediscrimineerd, dreigt letterlijk verstikking, doordat ook andere minderheden systematisch worden uitgesloten en vernederd.’ Daarom wordt antisemitisme, aldus columniste

LOUISE O. FRESCO , vaak ‘de kanarie in de kolenmijn’ genoemd (in ‘NRC Handelsblad’). Echte vluchtelingen zijn welkom, profiteurs moeten eruit. Alsof goede en valse migranten scherp van elkaar te onderscheiden zijn