Starbucks kwam, de barista zag en won
Werknemers, vakbonden, beleggers, klanten, politiek … BPost wordt omringd door negativiteit en ontevredenheid. Het verplicht ceo Koen Van Gerven tot een buiklanding met een nog onduidelijk prijskaartje.
Het enige lichtpuntje, na een dramatische week voor Bpost, was het bericht van donderdagavond laat dat vakbonden en directie ‘iets’ op tafel hebben liggen dat de contouren van een akkoord kan worden. Koen Van Gerven, die er in 2014 ceo werd nadat Johnny Thijs de vernederingen van voogdijminister Pascal Labille (PS) beu was, heeft zo’n akkoord dringend nodig.
De rotatiestaking, een eufemisme voor een zo goed als algemene staking van vijf dagen, zet de top van Bpost met de rug tegen de muur. Het jaagt klanten, politiek en beleggers de gordijnen in. Wie er goed garen bij spint is PostNL, de grootste concurrent. Bpost probeerde de Nederlanders in 2016 nog tevergeefs over te nemen.
Zonder snelle oplossing dreigt het conflict te ontaarden in de zwanenzang van Koen Van Gerven. ‘Van Gerven ontslag, personeel opslag’. De boodschap aan de muur in het postkantoor in Leuven laat in dat verband niets aan de verbeelding over. De hardheid van de actie heeft de directie aan zichzelf te danken, zegt JeanPierre Nyns van de socialistische ACOD. ‘Alleen hiermee deden we ze naar ons luisteren.’
Hoog IQ, laag EQ
Het toont de kloof aan tussen de werknemers van Bpost en de directie. Die krijgt het verwijt arrogant te zijn. Van Gerven en zijn zorgvuldig uitgekozen directiecomité delen dezelfde karakteristieken: hoog IQ, ondermaats EQ. Dat probleem wordt nog versterkt doordat Van Gerven niet snel toegeeft, als hij overtuigd is van een analyse, ook al is de druk vanuit alle hoeken groot.
In de eerste jaren van zijn Bpostcarrière leekt Van Gerven het succesparcours van Johnny Thijs te kunnen voortzetten. Toen een tweede poging om PostNL over te nemen eind 2016 roemloos mislukte, werd de vraag al gesteld of Van Gerven de weg voldoende had geëffend op menselijk vlak. Maar het debat verstomde al voor het gevoerd werd.
Op zich was de overname van PostNL een goed plan. Nederland had zich opgeworpen als hét ecommerceland van de Benelux. Het slaagde erin de grote verdeelcentra van de webwinkels naar zich toe te trekken dankzij uitgesproken soepele arbeidscontracten. De Nederlandse consument omarmde de ecommerce ook sneller dan de conservatievere Belg. Bol.com speelde Colli Shop (Colruyt) met verbluffend gemak naar huis.
Van Gerven hoopte via de overname zelf hét pakjesbedrijf van de Benelux te worden, wat Deutsche Post hem met de overname van DHL op grotere schaal voorgedaan had. De strategie van PostNL is duidelijk: het rolt zijn marktpositie in Nederland in de pakjesmarkt ook uit in België en belooft de webwinkels één tarief voor de Benelux, waarbij de pakjes binnen de 24 uur aan de eindklant geleverd worden.
Bpost, dat in Nederland geen betekenisvol netwerk heeft, heeft het lastig om daar een antwoord op te formuleren. Op de Belgische thuismarkt ondervindt het steeds meer prijzendruk. Niet alleen omwille van andere koerierbedrijven, maar ook van de webwinkels zelf. Ondertussen zijn die zo groot geworden dat ze scherpe prijzen kunnen eisen van de pakjesbedrijven.
Structureel fout
‘Er zit iets structureel fout in de markt’, zegt Ruben Devos, postanalist bij KBC Securities. ‘De helft van de pakjes van Zalando zijn retours. Die webwinkels bieden de consument in hun gevecht om marktaandeel zeer gunstige leveringsvoorwaarden aan. Het verwennen van de consument gaat ten koste van de koerierbedrijven.’
Die zitten achteraan in de ketting en de webwinkels willen die kostenpost zo klein mogelijk houden. De snelle groei brengt bij spelers als Bpost dan weer een kostenexplosie en lage marges teweeg. PostNL, met zijn zelfstandige koeriers die per pakje betaald worden, doet Bpost pijn. Files of klanten die niet thuis zijn, zijn in principe het risico van de zelfstandige koerier. De postbodes van Bpost zijn bedienden en werken volgens een strikt berekend tijdschema. Bij eerdere acties maakten de bonden al duidelijk dat Bpost er niet aan moest dénken om ook met zelfstandigen te gaan werken. De bonden waarschuwden er al in 2016 voor dat de limieten van performanter en efficiënter werken bereikt waren.
Een ander recept uit het verleden – de kosten verlagen door mensen niet te vervangen bij natuurlijk personeelsverloop – mag Van Gerven ook grotendeels opbergen.
Overal dezelfde ellende
Op sociaal vlak is de bom al gebarsten, zakelijk kan het nog erger. Afgelopen kwartaal daalde de brievenpost bij Bpost met 6,4 procent, de pakjes groeiden met 25 procent. PostNL groeide met meer dan 20 procent bij de pakjes en zag zijn brievenpost met bijna 12 procent dalen. Bij Deutsche Post was er over de eerste negen maanden van het jaar een krimp van 4,4 procent.
Dat betekent nog niet dat daar alles koek en ei is. Deutsche Post stuurde, net als Bpost eerder dit jaar, een winstwaarschuwing uit. De winst voor belastingen zou dit jaar niet langer 4,15 miljard euro bedragen maar slechts 3,2 miljard. Het postbedrijf nam een herstructureringslast van 500 miljoen, vooral voor de vervroegde pensioneringen van werknemers. Daarnaast wordt extra in automatisering geïnvesteerd. ‘Alle postbedrijven hebben het lastig’, zegt Marcel Achterberg, analist bij Bank Degroof Petercam. En overal om dezelfde reden: de brievenpost krimpt en in de pakjessector heerst een moordende concurrentie.
De analisten van Berenberg gaven het management van Bpost afgelopen zomer nog goede punten. Volgens hen zijn de binnenlandse activiteiten nog bij de beste van Europa. De daling van de brievenpost verloopt bij Bpost tot nu toe op een meer gecontroleerde manier dan bij andere Europese postbedrijven. Berenberg liep ook hoger op met het team van Van Gerven dan met bijvoorbeeld de tegenvoeters bij PostNL. Die laatsten zijn slecht in het verbeteren van hun marges. PostNL moet hopen dat het in eigen land kan fuseren met Sandd, een privéconcurrent die de bedrijvenmarkt bedient. Royal Mail is al helemaal te mijden, heet het. Het is de zwakste speler van de beursgenoteerde postbedrij
Ironisch genoeg is het de slechte aankoop van Radial – die de crash van het aandeel veroorzaakte – die nu een beetje hoop geeft
ven en opereert in de meest concurrentiële markt. Berenberg is wel fan van Deutsche Post en Bpost, maar evident is dat niet: postbedrijven zijn om duidelijke redenen te mijden. Ze zijn nog te afhankelijk van hun dalende brievenpost, brieven verdelen is arbeidsintensief en het aandeel vaste kosten is hoog. Het geld wordt dus verdiend met de laatste brieven. Overheidsregulering kan te allen tijde voor negatieve verrassingen zorgen en veel van de bedrijven hebben sterke vakbonden, waardoor ruimte om te saneren beperkt is.
Overheidssteun
Tot nu toe staat de Belgische overheid aan de kant van Bpost. Toen de regulator van de sector in 2017 een prijsverhoging afblokte en Bpost in beroep wandelen gestuurd werd, wijzigde de regering de postwet. Daardoor kon Bpost begin dit jaar toch nog een inhaalslag maken en de postzegels duurder maken. Dat moet het inkomstenverlies uit de dalende volumes deels compenseren. De duurdere zegel was de belangrijkste reden om het aandeel in maart naar de recordkoers van 28,3 euro te sturen. De Belgische overheid steunt Bpost ook met een vergoeding voor de kranten en tijdschriftendistributie. Dat tot grote woede van de Vlaamse federatie van persverkopers.
Zelfs als de overheid meedanst, blijft het neerwaartse risico reëel. Bijvoorbeeld als de brievenpost sneller gaat krimpen. Is een daling met dubbele cijfers van de brievenpost, zoals in Nederland, iets dat bij Bpost nog moet komen? ‘Het zou kunnen en daar is maar één antwoord op: nog meer kostenbesparingen’, zegt Achterberg (Degroof Petercam).
Van Gerven wil zich wapenen tegen zo’n versnelde daling door over te schakelen op een duaal model: een snelle, duurdere brief die de volgende dag in de bus valt en een brief die er drie dagen over doet. Op die manier bundelt hij de resterende volumes en kunnen ze kostenefficiënter verdeeld worden. Het plan moet in 2020 voor besparingen zorgen. De socialistische vakbond bekijkt het met groot wantrouwen.
De vraag is hoeveel toegevingen Van Gerven aan de bonden moet doen, nu hij kwetsbaar is. Minister van Post Alexander De Croo (Open VLD) is bijvoorbeeld niet ongevoelig voor de noodkreet van pakjesklanten als Torfs Schoenen. De onderhandelingspositie van Van Gerven is wellicht nog nooit zo zwak geweest, sinds hij Thijs opvolgde. Toegevingen zullen zijn kostenprobleem bij de pakjes niet kleiner maken én het zal lastiger worden om de kasstro men van zijn krimpende melkkoe (de brievenpost) te verdedigen.
3,5 miljard verdampt
Ook de steun van de analisten, tot nu toe de grootste fans van Van Gerven, brokkelt af. Zijn biecht dat een vijfde van de brutowinst van het derde kwartaal vorig jaar te danken was aan eenmalige meevallers, werd niet in dank afgenomen door zijn fanclub. Niet toevallig heeft Van Gerven tussen 13 november en half december zeven internationale roadshows met analisten door Europa en de VS gepland. De man heeft iets uit te leggen.
Dat Bpost gisteren nog maar eens 5 procent zakte, de dag na de biecht, zegt alles. In twee dagen tijd zakte het aandeel met 11 procent. Bpost is al 60 procent van zijn waarde kwijt tegenover de jaarpiek, ofte bijna 3,5 miljard euro.
Het vertrouwen herwinnen zal niet eenvoudig zijn. ‘Vooral risicoschuwe beleggers die geïnteresseerd waren in het dividend kochten dit aandeel. Dat zijn de partijen wier vertrouwen je moet herwinnen’, zegt Achterberg.
Ook Berenberg, dat het aandeel ook na de biecht nog op kopen heeft staan met een koersdoel van 17 euro, wijst op de tanende credibiliteit. Die was al aangetast door het klunzige onderzoek van de boeken bij de (dure) overname van het Amerikaanse dienstenbedrijf Radial. 700 miljoen euro betalen voor een verlieslatend bedrijf in problemen, het blijft behoorlijk ongezien.
Ironisch genoeg is die slechte aankoop –die de crash van het aandeelveroorzaakte – nu de bron van een beetje hoop. Het nieuws dat Bpost een minder groot deel van de overnameprijs als ‘lucht’ moet boeken in de rekeningen – analisten hebben het over ‘goodwill’– reduceert het risico dat er een knip in het dividend komt. Dat bedraagt sinds 2016 zo’n 1,31 euro per aandeel. Tegen de beurskoers van gisteren, een nieuw dieptepunt, levert dat een rendement van bruto 11,8 procent op.
Wachten tot 2022
Hoe kleiner de kans dat Bpost een deel van de aankoopprijs van Radial moet afboeken, hoe groter de kans dat de winst en reserves volstaan om het dividend te blij ven uitbetalen. Is zo’n hoog dividend uitbetalen dan wel verstandig? ‘Bpost genereert genoeg cash en kan het betalen. Het staat ook niet voor zware investeringen’, zegt Achterberg. ‘En als Radial in de cruciale laatste zes weken van het jaar bewijst dat het zijn klanten kan houden, wordt het aandeel misschien weer aantrekkelijk om te kopen.’
Maar om te weten of Bpost van Radial echt een normaal renderend bedrijf kan maken, is het wachten tot 2022. Met een brievenpost die ondertussen krimpt, moeten beleggers hopen dat het goed komt. Waarnemers wijzen ondertussen op de opvallende stilte rond kleine overnames als Bubble Post, Parcify en CityDepot. Met andere woorden: Bpost en overnames, het is niet evident.
Op korte termijn zet Van Gerven zijn pokerspel verder om de jaarprognose van een bruto bedrijfswinst van 560 miljoen euro te halen. Eenmalige maatregelen, zoals de verkoop van het oude sorteercentrum Brussel X voor 15 miljoen euro, moeten daarbij helpen. Maar het management blijft in een netelige situatie.
De onderhandelingspositie van Van Gerven is wellicht nog nooit zo zwak geweest, sinds hij in 2014 Johnny Thijs opvolgde