Om een man te domineren, hoef je niet sterk te zijn
Bij de gevlekte hyena draagt het wijfje de broek. Dat komt doordat wijfjes met elkaar samenspannen om de heren van de schepping het nakijken te geven.
Bij de meeste diersoorten, ook de mens, speelt de ene sekse de baas over de andere – en doorgaans is die dominante sekse de mannelijke. Is dat het onontkoombare gevolg van de fysieke en karakteriële verschillen tussen mannetjes en wijfjes? Niet per se, denken Duitse en Franse biologen. Kijk maar naar de gevlekte hyena: daar domineren de wijfjes de mannetjes. En dat komt niet omdat ze sterker of competitiever of agressiever zouden zijn, maar omdat wijfjes aan eenzelfde zeel trekken en zo hun fysieke achterstand compenseren.
Wijfjes van de gevlekte hyena werden vroeger afgeschilderd als de manwijven van de dierenwereld. Ze zijn vaak zwaarder gebouwd dan mannetjes, en ze hebben een verlengde clitoris die eruitziet als een pseudopenis, net als vergroeide schaamlippen die eruitzien als pseudobalzakken.
Maar dat hyenawijfjes doorgaans de leiding van een roedel op zich nemen en de mannen van de top van de groep wegconcurreren, ligt niet aan dit mannelijke uiterlijk of hun forse bouw, menen onderzoekers van het Leibniz Institut für Zoo und Wildtierforschung (IZW) en het Institut des Sciences de l’Evolution de Montpellier.
‘Wanneer twee hyena’s het met elkaar aan de stok krijgen, wint degene die kan terugvallen op de grootste sociale steun, ongeacht diens geslacht, bouw of agressiviteit’, zegt onderzoeksleider Oliver Hoener in een persbericht. ‘Het heeft iets weg van blufpoker’, vult zijn collega Colin Vullioud aan. ‘Het komt erop neer dat de hyena die het assertiefst is en zich het zekerst toont over de steun van zijn achterban, als winnaar uit een conflict komt.’ Die conclusie baseren de biologen op de analyse van 4.133 conflicten tussen 748 hyena’s van acht verschillende roedels, die in de loop van 21 jaar in de Ngorongorokrater van Tanzania werden geobserveerd.
In de meeste sociale contexten konden wijfjes en mannetjes op gelijke sociale steun terugvallen, zo bleek, en maakten ze even veel kans om als overwinnaar uit een conflict naar voren te komen. Maar er was één uitzondering: als ‘autochtone’ dieren in conflict kwamen met in de roedel ingeweken ‘allochtone’ dieren, sloten de autochtone hyena’s de gelederen. ‘Gevlekte hyena’s zijn nepotisten’, legt Eve Davidian van LeibnizIZW uit: ‘ze steunen in de eerste plaats hun eigen verwanten. Een buitenstaander die daar tussen probeert te komen, verliest het pleit, omdat hij doorgaans in zijn eentje immigreert, zonder steun van zijn eigen achterban.’
Dat is het punt waarop wijfjes de bovenhand halen, want immi
granten zijn doorgaans mannetjes. In roedels met veel ingeweken mannetjes is de dominantie van wijfjes dan ook bijna absoluut, volgens de onderzoekers. Enkel wanneer een roedel veel autochtone mannetjes telt, is de kans om als winnaar uit een dispuut te komen fiftyfifty en zijn mannetjes en wijfjes even dominant.
Of mensenvrouwen een voorbeeld kunnen nemen aan gevlektehyenawijfjes om hun ondervertegenwoordiging in de hogere bestuursechelons van de maatschappij weg te werken, zeggen de onderzoekers niet in hun artikel in het vakblad Nature Ecology & Evolution. Maar ze vinden het wel een interessante onderzoekspiste.
Wijfjes van de gevlekte hyena werden vroeger afgeschilderd als de manwijven van de dierenwereld