Spanje blijft onwrikbaar over de Rots

Spanje dreigt zondag tegen het akkoord over de Brexit te stemmen vanwege Gibraltar. Maar blokkeren kan het de deal niet.

BRUSSEL I Het princiepsakkoord dat het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie bereikt hebben over hun samenwerking na de Brexit, werd gisteren overschaduwd door de onwrikbare houding van de Spanjaarden over Gibraltar. Spanje wil meer juridische garanties dat het zelf zeggenschap behoudt over het toekomstige statuut van de 6,7 vierkante kilometer grote Britse enclave op het Iberische schiereiland. Als die garanties er niet komen, dreigt het zondag de ‘echtscheidingsovereenkomst’ tussen GrootBrittannië en de EU, waarover eind vorige week een akkoord werd gesloten, niet goed te keuren.

Een Spaanse neestem kan die overeenkomst niet blokkeren, want er is maar een gekwalificeerde meerderheid nodig om ze goed te keuren. Maar de Europese Commissie wil graag een unanieme goedkeuring, om te tonen dat het Europese blok eensgezind standhoudt tegen de Britten. Als Spanje de rangen breekt, is dat een politiek probleem. Maar het zet de Brexit niet op de helling.

Gibraltar komt nu alleen ter sprake in een protocol bij de scheidingsovereenkomst. Dat protocol voorziet in bilaterale onderhandelingen tussen Spanje en het Verenigd Koninkrijk over de toekomst van de Rots. Die zijn al volop bezig, zelfs bijna afgerond. In vier ‘MoU’s’ – memoranda of understanding of memoranda van overeenkomst – en een belastingverdrag zijn afspraken gemaakt over een aantal moeilijke kwesties.

Sigarettensmokkel

Dat zijn het gunstige fiscale regime van Gibraltar, de prijs van tabaksproducten (sigaretten zijn nu goedkoper in Gibraltar, wat een drukke smokkelhandel genereert), en de rechten van de meer dan tienduizend Spanjaarden die op de Rots werken. Er zijn ook afspraken gemaakt over de samenwerking van de politie, grenscontroles, en over het milieu. Volgens de krant El País is de Spaanse regering niet ontevreden over het resultaat van die onderhandelingen.

Ook andere ‘landenspecifieke’ kwesties met betrekking tot de Brexit – het grote struikelblok van de Ierse/NoordIerse grens en Cyprus, waar GrootBrittannië twee legerbasissen heeft – zijn geregeld in dergelijke protocollen.

Maar voor Spanje is zo’n protocol niet genoeg. Het wil dat in de tekst, die zondag op een Europese top van de 27 overblijvende lidstaten groen licht moet krijgen, ook nog eens expliciet wordt opgenomen dat Spanje (mee) kan onderhandelen over beslissingen die Gibraltar aangaan. Tot nog toe is dat altijd zo vermeld geweest in akkoorden over de Brexit, luidt het in Spanje. Waarom is dat dan nu niet meer het geval in de scheidingsovereenkomst en in de verklaring over de toekomstige samenwerking? Spanje vreest blijkbaar dat in de toekomst Gibraltar automatisch ‘inbegrepen’ zal zijn in onderhandelingen over de relatie tussen de EU en het VK, zonder dat de Spanjaarden daar nog aan te pas komen.

Britse soevereiniteit

Die vrees werd er niet minder op door de verklaringen van premier Theresa May. Zij zei gisteren in het Britse parlement expliciet dat ze haar Spaanse collega Pedro Sánchez, in een telefoongesprek woensdagavond, heel duidelijk had gemaakt dat ze de ‘Britse soevereiniteit’ over Gibraltar zou blijven verdedigen en dat de verklaring over de toekomstige samenwerking met de EU goed is voor ‘heel het Verenigd Koninkrijk’. Dus ook voor Gibraltar.

Maar een aanpassing van de tekst lijkt uitgesloten. Dat zou de deur openzetten voor nog andere wijzigingen, want ook andere lidstaten hebben hier en daar bedenkingen. Zo wil ons land, net als Frankrijk, graag garanties voor de visserijrechten na de Brexit. Daarover staat nu wel iets in de verklaring, maar die is niet bindend.

En vooral: de staats en regeringsleiders willen zondag niet meer onderhandelen, maar alleen het akkoord nog bekrachtigen. De ‘sherpa’s’ die de top moeten voorbereiden, hebben dus nog werk aan de winkel. Mogelijk proberen ze Spanje te paaien met een soort ‘interpretatief bijvoegsel’, waarin garanties in verband met Gibraltar worden opgenomen.

Spanje vreest dat Gibraltar in de toekomst automatisch inbegrepen zal zijn in de Brexitonderhandelingen zonder dat de Spanjaarden er nog aan te pas komen