Het dure verlies van ‘Generatie Gezi’
24.000 ingenieurs, 5.000 miljonairs en 13.000 zakenlui verloren: het economische verstikkende klimaat doet Turkije bloeden. ‘169 miljoen euro aan menselijk kapitaal is weg.’
‘Ik was advocaat in Turkije’, zegt Orhan* (35). Ik ben gevlucht omdat ik zag dat ze zelfs advocaten van mensen die beschuldigd werden, aanhielden.’ Vandaag studeert hij opnieuw rechten aan een Belgische universiteit. ‘Ik heb jongere klasgenoten uit Turkije en zij zeggen dat ze ook niet terug willen.’
Een stijgend aantal Turken tussen 20 en 35 jaar ziet geen toekomst meer in hun thuisland. De seculiere oppositiepartij CHP slaat in een nieuw rapport alarm over de braindrain die Turkije over zichzelf heeft afgeroepen. In één jaar tijd vertrokken er 63 procent meer mensen. Het land is volgens de partij 24.000 ingenieurs verloren (sinds 2016), 5.000 miljonairs (sinds 2017) en minstens 13.000 zakenmensen (sinds de couppoging van 2016). Eindtotaal volgens CHP: een verlies van 168,5 miljoen euro (ofwel 220 miljard lira) aan menselijk kapitaal en belastingopbrengsten. ‘Generatie Gezi is vertrokken en dat komt ons duur te staan’, zegt Fethi Acikel, vicevoorzitter van de partij.
Nieuwe diaspora
Met ‘Generatie Gezi’ verwijst hij naar de protestbeweging die het GeziPark in Istanbul wou redden van de betonmolen. De beweging, die vooral hoogopgeleide jongeren aantrok, pleitte in 2013 voor meer democratie en tegen het beleid van president Erdogan. Individuele deelnemers werden vervolgd voor ‘misdaden en provocaties’.
Daarnaast vertrokken ook veel mensen gelinkt aan de islamistische Gülenbeweging. Zij kregen van de regering de schuld voor de gefaalde couppoging van 2016.
En dan is er nog de economie. Die kreeg het afgelopen jaar de ene uppercut na de andere te verwerken. Met bijna 20 procent inflatie is het dagelijkse leven veel duurder geworden. Het consumentenvertrouwen staat 18 procent lager dan aan het begin van 2018. Erdogan heeft geen echt antwoord op die recessie: de regering maakt jacht op ‘woekerhandelaars’ in de depots voor aardappelen en ajuinen. Ook dat jaagt jonge mensen over de grenzen.
‘Het cijferwerk van CHP is niet helemaal waterdicht’, zegt de onafhankelijke dataanalist Atilla Yesilada vanuit Istanbul aan de telefoon. ‘Zo hebben ze het aantal vertrokken miljonairs vermenigvuldigd met hun gemiddelde inkomen, terwijl het best mogelijk is dat die mensen een villa in het buitenland kochten en hun fabrieken lieten staan. Maar zelfs dan nog lijdt het geen twijfel: Turkije heeft veel geld en een buitenissig groot aantal getalenteerde mensen verloren in een paar jaar tijd.’
Volgens Yesilada zijn er waarschijnlijk 700.000 hogeropgeleide Turken vertrokken sinds Erdogan de jonge betogers in het Gezipark monddood maakte. Het afgelopen jaar alleen al vertrokken volgens de Turkse Statistische Dienst 235.000 mensen. Meestal gekwalificeerde Turken die goed verdienen en dus veel belastingen in het laatje konden brengen.
Volgens Yesilada zijn de gevolgen voor de economie erg zichtbaar. ‘De hightechsector zat vol jonge, ambitieuze mensen die in de VS ervaring hadden opgedaan. Die zijn allemaal opnieuw vertrokken. De startupscene is dood.’
Het is niet exact geweten waar al die mensen naartoe gaan, maar veel steden in Europa, Canada en de VS hebben ondertussen een kleine gemeenschap van Turkse intellectuelen en pas erkende asielzoekers. ‘De nieuwe diaspora’, noemde de DuitsTurkse theatermaakster Shermin Langhoff hen dit jaar. Zij leven soms in een gespannen verhouding met de eerste diaspora: afstammelingen van Turken die in Europa arriveerden vanaf de jaren 60.
Laaggeschoolde Syriërs
Ook Frontex, het Europese agentschap voor grensbewaking, zag een duidelijke piek in de Turkse migratie. Vorig jaar registreerde Frontex 6.500 Turkse vluchtelingen in Griekenland. Dit jaar klokt de teller al af op 18.700 Turken. De tocht gaat over de gevaarlijke, snelstromende Evrosrivier. Mensen die dat traject kiezen, doen dat vaak omdat ze geen paspoort meer hebben om legaal te reizen. Met andere woorden: het zijn mensen die verdacht worden van sympathie voor Gülen.
Terwijl hogeropgeleiden een exit zoeken, ontvangt Turkije een ongezien aantal erg laaggeschoolde migranten uit Syrië. ‘Migratie is goed tot op het punt dat de samenleving de aantallen niet meer kan absorberen’, zegt Yesilada. ‘De overheid geeft veel hulp aan de Syriërs en ze werken onder de Turkse lonen. Zo’n situatie is maar houdbaar als je zeven procent groei hebt, zoals vroeger. Niet nu, als we afstevenen op een krimp van 0,4 procent.’
‘Het cijferwerk van oppositiepartij CHP is niet helemaal waterdicht. Maar zelfs dan nog heeft Turkije veel geld en getalenteerde mensen verloren’
ATILLA YESILADA Onafhankelijk dataanalist