Te veel mest is een pest
BRUSSEL I In de Vlaamse rivieren zit te veel mest. Dat is al jaren zo, maar de waterkwaliteit ging er het voorbije jaar nog op achteruit, schrijft De Morgen op basis van rapporten van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Samengevat: het afgelopen jaar werd bij 28 procent van de metingen in Vlaamse rivieren de nitraatnorm overschreden. Daarmee is de doelstelling van de Vlaamse regering om slechts 5 procent ‘rode meetpunten’ te hebben niet eens in zicht.
1.
Hebben de boeren het weer gedaan? Ja, maar niet alleen de boeren. Ook het weer zat niet mee. De zomer van 2017 was erg droog, waardoor de mest niet goed opgenomen werd door de gewassen en de bodem. Daarna waren november en december erg regenachtig, waardoor de nitraten massaal in de rivieren konden stromen. Maar niet élke boer heeft boter op het hoofd. Vlaams minister van Leefmilieu en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V) heeft het over ‘een aantal cowboys’ dat de boel belazert. Daarbij ziet ze ook onregelmatigheden bij mestverwerkingsbedrijven, die bijvoorbeeld transport documenten niet correct invullen.
2.
Is dat erg? Waterleven heeft toch nitraat en fosfaat nodig?
Mest die in de bodem, grachten of rivieren spoelt, veroorzaakt vervuiling van de bodem, de lucht, het oppervlakte en grondwater. Nutriënten zoals nitraat en fosfaat zijn noodzakelijk voor het leven in het water, maar bij te hoge concentraties kunnen ze het ecosysteem serieus ontwrichten. Verder kan de bodem onvruchtbaar worden en kunnen de kosten om het water te zuiveren oplopen, wat tot een ho gere drinkwaterfactuur leidt.
Als je weet dat Vlaanderen op het vlak van waterkwaliteit een van de slechtste leerlingen van Europa is, dan weet je dat het erg is.
3.
Zitten onze rivieren dan vol uitwerpselen?
Inderdaad. Er is daarover goed en slecht nieuws. Het goede nieuws: de gebruikte hoeveelheid dierlijke mest op landbouwgrond is vorig jaar gedaald. De keerzijde is dat uit de aangiften bij de Mestbank blijkt dat het gebruik van stikstof uit kunstmest is gestegen. Kunstmest maakt vandaag een derde uit van het totale gebruik van meststoffen. Landbouwers mogen door het Mestactieplan minder stikstof uit dierlijke mest gebruiken en dus vullen ze die aan met kunstmest. En dat zit dus ook in het water.
De hoeveelheid gebruikte fosfaat uit kunstmest is dan weer verder gedaald. Maar het landbouwmonitoringsnetwerk (LMN) van het departement Landbouw en Visserij toont aan dat die cijfers een onderschatting zijn en dat het werkelijke kunstmestgebruik hoger ligt. Dat zegt ook Freek Verdonckt van Natuurpunt: ‘Kunstmestgebruik wordt op Vlaamse landbouw bedrijven niet geregistreerd, maar er zijn schattingen dat het werkelijke gebruik dubbel zo hoog ligt als gedacht.’
4.
Hoe gaan we dit oplossen?
De Boerenbond breekt een lans voor een ‘betere sensibilisering’ en een ‘goede handhaving’ van de gemaakte afspraken. Minister Schauvliege werkt verder aan het volgende, zesde Mestactieplan. Milieuorganisaties zoals Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu zijn vragende partij voor een duurzame veehouderij die eerlijke prijzen biedt. Dat wil zeggen: bio, korte keten, specialisatie in bepaalde rassen en diversificatie. Bond Beter Leefmilieu schuift een halvering van de veestapel tegen 2050 naar voren.
5.
Dus op wie moeten we boos zijn? Op de boeren, de beesten en het weer? Ja, maar alleen als u ook bereid bent boos te zijn op uzelf, vindt het Algemeen Boerensyndicaat. ‘Neem nu prei’, zegt nationaal voorzitter Hendrik Vandamme. ‘Naar het einde van het groeiseizoen toe zijn de meststoffen in de grond opgebruikt. Dan krijgt de prei gele toppen en dat koopt niemand: prei moet onderaan spierwit zijn, een mooie dikte hebben en bovenaan donkergroen tot blauw zijn. De consument en de verkopers eisen een kwaliteitsnorm die je alleen kunt halen door een bepaald bemestingsniveau aan te houden, waar kunstmest ook deel van uitmaakt.’
Boven een bord gestoofde gestileerde prei hangen en ondertussen over de boeren en de mest klagen is kortom weinig consequent.