Een verjaardag die niemand
Joegoslavië ontstond honderd jaar geleden, maar de landen in de regio zien weinig reden tot feest. Vooral Servië bewierookt liever het eigen volk, merkt
Dag op dag honderd jaar geleden zag in Belgrado het Koninkrijk van Serven, Kroaten en Slovenen, het latere Joegoslavië, het levenslicht. Na de capitulatie van OostenrijkHongarije en onder druk van Italiaanse aanspraken op de Adriatische kustgebieden en interne boerenonlusten, trok een delegatie politieke vertegenwoordigers van ZuidSlaven uit de uiteenvallende dubbelmonarchie naar Belgrado om de eenmaking met het onafhankelijke Servië voor te leggen. Joegoslavië was een feit.
De vorming van de ZuidSlavische staat was voor een groot deel ingegeven vanuit geopolitiek pragmatisme, maar er was ook een ferme scheut vooruitgangsoptimisme en cultuurnationalisme mee gemoeid. Het Joegoslavische idee, dat de culturele en politieke eenmaking van ZuidSlaven vooropstelde, had vooral in de vroege twintigste eeuw aan populariteit gewonnen. De Kroatische beeldhouwer Ivan Mestrovic genoot veel aanzien in Europa met zijn monumentale sculpturen die de ZuidSlavische traditionele culturen op modernistische wijze bijeenbrachten.
In 1911 schreef de toonaangevende Servische historicus en staatsman Stojan Novakovic een politieke utopie waarin hij het Joegoslavië van 2011 schetste. In de plaats van het Europese randgebied van zijn tijd, dat gespleten werd door eeuwenoude politieke, culturele en religieuze verdeeldheid, was Joegoslavië anno 2011 een eengemaakt land aan de voorhoede van Europa.
Bloedige burgeroorlog
Op de vijftigste verjaardag van de Joegoslavische eenmaking in 1968 leek het toekomstbeeld van Novakovic niet zo ver weg. Het socialistische Joegoslavië was op federalistische wijze georganiseerd en bood een stabiel alternatief voor de interne twisten die het koninkrijk tijdens het interbellum lamgelegd hadden en tijdens de Tweede Wereldoorlog tot een PIETER TROCH
Wie? Historicus; postdoctoraal onderzoeker aan het Leibniz Institute for East and Southeast European Studies, Regensburg.
Wat? Wie denkt dat Joegoslavië de volkeren in de regio niets goeds heeft gebracht, vergeet de moderniserende en emanciperende kracht ervan. Het Servische leger hield grootschalige militaire oefeningen onder de noemer ‘Eeuw van de overwinnaar’.
ware burgeroorlog geleid hadden. Het bood een humanere en opener vorm van communisme, moderniseerde de infrastructuur en bekleedde een geprivilegieerde geopolitieke positie. De studentenprotesten in Belgrado en andere steden toonden aan dat er enige ruimte was voor progressieve kritiek, net als in het Westen.
Nog eens vijftig jaar later, op de honderdste verjaardag van Joegoslavië, blijft er van die utopische toekomstvisie niets over. Het land viel ten prooi aan een bloedige burgeroorlog. Slovenië en Kroatië zijn lid
van de Europese Unie, maar vooral dat laatste land heeft te kampen met een ongeziene uitstroom van jonge, geschoolde burgers. De overige Joegoslavische opvolgersstaten staan in de wachtkamer van de EU, maar de vooruitzichten op lidmaatschap van een gespleten Unie worden steeds minder aanlokkelijk.
Polen en Roemenië vieren het eeuwfeest van de nationale eenmaking met veel bombarie en zelfs Tsjechië en Slovakije herdenken het ontstaan van het ondertussen uiteengevallen Tsjechoslovakije als een belangrijke stap in de nationale ge
schiedenis. Maar het ontstaan van Joegoslavië vormt een gecontesteerde vlek op het herdenkingsjaar 2018. Er lijkt weinig reden tot feest te zijn.
Dat merk je het best als je naar Servië kijkt. Van 9 tot 11 november hield het Servische leger grootschalige militaire oefeningen onder de noemer ‘Eeuw van de overwinnaar, 1918–2018’. De militaire en politieke top waren aanwezig om te herdenken dat het kleine Servische koninkrijk, ondanks enorme offers en grote tegenstanders, als eeuwige winnaar uit de Eerste Wereldoorlog gekomen was. Gezien de hoogst twijfelachtige