Effe de Mensenrechten checken op een monumentale obelisk

Als de dennenbomen het monument boven het hoofd gegroeid zijn, vormen ze er een koepel voor.

Een obelisk leek landschapsarchitect Bas Smets het geschikte monument om de rechten van de mens in te kerven. Wereldwijd liet hij dertig steensoorten aanrukken: een voor elk artikel uit de Verklaring. Volgende week wordt het monument op Tour en Taxis ingehuldigd.

Stenen tafelen zijn het niet geworden. De dertig artikelen uit de Verklaring voor de rechten van de mens zijn echter wel met vergelijkbare waardigheid vereeuwigd.

Het idee kwam van Céline Frémault (CDH), Brussels minister van Leefmilieu en Levenskwaliteit. Ze vond dat de hoofdstad baat had bij een reflectieplek en trok daar 140.000 euro voor uit.

De opdracht werd toevertrouwd aan landschapsarchitect Bas Smets, die in het Zoniënwoud een herdenkingsplek ontwierp voor de slachtoffers van de Brus selse aanslagen. In Utoya overlegt hij hoe de bewoners de slachtoffers van Anders Breivik passend kunnen herdenken.

Het eerste werk in Brussel was om een geschikte locatie te vinden. ‘De Brusselse bevolking is in al zijn diversiteit betrokken bij de dertig artikelen van de Verklaring’, zegt Frémault. ‘Daarom is het onze verantwoordelijkheid om een permanente link te leggen tussen de inrichting van een stad, haar groene ruimtes en de geschiedenis van haar bewoners.’

Het werd de site Tour & Taxis. ‘Een nieuw knooppunt in de stad’, zegt Bas Smets, ‘waar verschillende wijken verbonden zijn met het Kanaal. Omdat ik het landschap ontwierp voor de site, wist ik al snel wat de ideale locatie was: op de heuvel na de vallei.’

Vier etages

Als bouwtype koos hij voor de obelisk. De klassieke Egyptische variant is gebaseerd op de gulden snede. ‘Het is de ideale vorm’, zegt Smets. ‘Ik heb het ontwerp zo veel mogelijk in die traditie gehouden. Het was het symbool van een versteende zonnestraal. Een verlicht idee laten verstenen, dat leek me een prachtig beeld.’

Het resultaat is een piek van twaalf meter hoog – het equivalent van een woonblok met vier etages. Naargelang de afstand laat de obelisk zich anders innemen. Vanuit de verte is het een baken, van dichterbij reveleert hij zijn tekst en met de neus er op kan de voorbijganger die ook lezen. De vier zijden bevatten tekst in het Frans, Nederlands, Duits en Engels.

In tegenstelling tot zijn gangbare voorkomen, is de obelisk geen monoliet uit één geheel. Hij is opgetrokken uit stenen uit dertig groeven, evenveel als er artikelen zijn in de Verklaring. Onderaan zit de donkerste ter wereld, de Nero Zimbabwe, om helemaal bovenaan uit te lopen op de lichtste, die uit Brazilië is aangevoerd.

Artikel 26

Tussenin situeert zich een spel van rood, groen, geel en blauw. Smets: ‘Het befaamde artikel 26, over het recht op onderwijs, is in een groene steen uit Indië uitgewerkt. Uit ons land is er de rouge Belge en de blauwe hardsteen. Er is wit marmer uit Carrara en verder steensoorten uit Spanje en Portugal. De stenen zijn gepolierd, zodat ze schitteren in de zon. De teksten zijn er in gezandstraald.’

Rond de obelisk liet Smets dennenbomen planten. ‘Het zijn er acht, het symbool van de oneindigheid. En het zijn dennenbomen omdat de Verklaring op 10 december 1948 aangenomen is. Dan heb je een boom nodig die op die datum in het groen staat. Als de bomen straks de obelisk boven het hoofd gegroeid zijn, vormen ze er een koepel voor.’