Het gaat om kwaliteit, en kwaliteit alleen
De ‘Open Oproep’ moet tot betere publieke architectuur leiden, zegt LEO VAN BROECK. Bij de verbouwing van de Opera in Gent geldt niets anders.
De selectieprocedure voor de aanstelling van een ontwerpteam voor de verbouwing van de Opera in Gent gaf de voorbije dagen aanleiding tot een aantal kritische reacties. Sofie De Caigny, directeur van het Vlaams Architectuurinstituut, meent dat er te veel op zeker gespeeld werd door gevestigde buitenlandse bureaus te selecteren en roept opdrachtgevers op meer lef te tonen (DS 28 november). Architectuurcriticus Marc Dubois klaagt aan dat de generatie architecten die aan de basis lag van een vernieuwing in het Vlaamse architectuurlandschap in de kou is blijven staan (DS 3 december).
De ‘Open Oproep’ is een methode om architecten te selecteren voor publieke bouwopdrachten in Vlaanderen. Ze is bijna twee decennia geleden ontwikkeld door de eerste Vlaamse Bouwmeester, Bob Van Reeth. Het doel was, en is nog steeds, kwaliteitsvolle publieke architectuur promoten en de architectuurcultuur in Vlaanderen versterken. Publieke opdrachtgevers die hun project via de Open Oproep publiceren, zijn verzekerd van een brede internationale uitstraling en worden professioneel begeleid in een relatief eenvoudige procedure die architectuurkwaliteit als criterium vooropstelt.
Vanuit een brede kennis van het architecturale veld (in binnen en buitenland) en een grondig inzicht in de ambities en noden van de opdrachtgevers, selecteert de Bouwmeester tien ontwerpteams uit de kandidaturen, die vervolgens door de opdrachtgever in samenspraak met de Bouw
De kritiek dat er geen bureaus van bij ons werden geselecteerd voor de renovatie van de Opera, is onterecht
meester worden teruggebracht tot vijf. De vijf bureaus werken allemaal een voorstel uit, presenteren dit voor een professionele jury, waarna het bureau wordt aangesteld dat de opdracht zal uitvoeren.
Bij de preselectie is het streefdoel een ‘korf’ van ontwerpers samen te stellen die niet alleen zo veel mogelijk innovatie, talent en creativiteit bevat, maar ook voldoende divers is om ontwerpvoorstellen voort te brengen die genoeg van elkaar verschillen. Klassiek gehanteerde criteria, zoals omzet en referenties in hetzelfde programma, zijn in de Open Oproep niet van tel. Nationaliteit mag niet als selectiecriterium gehanteerd worden in een Europees gepubliceerde aanbesteding.
Diverse teams
Dezelfde kwalitatieve aanpak werd ook, in nauw overleg met de Gentse Stadsbouwmeester, in de Open Oproep voor de Opera in Gent gevolgd. De kritiek dat er geen bureaus van bij ons werden geselecteerd, is overigens niet terecht. De teams zijn veel diverser samengesteld dan wat de namen
die in de pers zijn gepubliceerd suggereren. Twee van de vijf geselecteerde teams zijn tijdelijke verenigingen van een buitenlands en een Belgisch ontwerpbureau. Van de in totaal 23 deelteams (verantwoordelijk voor onder andere erfgoedzorg, theatertechniek, stabiliteit en technieken) zijn dertien getalenteerde bureaus in Vlaanderen of Brussel gevestigd. Die vormen een mix van gevestigde namen en jong opkomend talent. Zij staan garant voor de kennis van de lokale ruimtelijke, culturele en bestuurlijke context.
De Open Oproep is een zeer performant instrument gebleken, dat in een kleine twintig jaar met succes de Vlaamse architectuur internationaal mee op de kaart heeft gezet. Mede daardoor is het niet onlogisch dat we de laatste jaren een toenemende schaalvergroting en internationalisering van de kandiderende ontwerpteams vaststellen. Die evolutie, die mee werd versterkt door de Europese markt open te maken, wordt door ons eerder vastgesteld dan ondersteund of tegengewerkt. Ze is niet alleen een teken van het succes van het architectuurbeleid in Vlaanderen, maar vraagt ook een totaal nieuwe positionering van de Vlaamse bureaus.
Die evolutie kan zeker vragen oproepen en het onderwerp vormen van een debat in het hele veld. Samen met Sofie De Caigny van het Vlaams Architectuurinstituut hechten wij een groot belang aan het draagvlak bij onze architecten en maken wij graag tijd en ruimte om dat debat te laten plaatsvinden en te voeden.