Vlamingen spreekt uw taal!
100 jaar krant, dat is 100 jaar taal
‘Vlamingen spreekt uw taal!’ Dag na dag prentte De Standaard na de Eerste Wereldoorlog zijn lezers in dat een behoorlijke omgangstaal nodig was om de idealen van de stichters te verwezenlijken. In die tijd spraken hooggeplaatsten voornamelijk Frans, de anderen behielpen zich met hun dialect.
De slogan stond rechtsboven op de voorpagina, waar even later het beroemde AVVVVK verscheen. Dat de redactie zelf het voorbeeld wilde geven, bewijzen generaties correctoren, eindredacteuren, taalbewakers en taalcolumnisten die sindsdien de lijn hebben doorgetrokken.
Er was een tijd dat de krant haar lezers dagelijks onderhield over ‘correct’ Nederlands. Bekende namen waren Jan Grauls, Maarten van Nierop, Eugène Berode, Willy Smedts en Joop van der Horst. Ze promootten het Standaardnederlands en keerden zich aanvankelijk tegen belgicismen, vooral als ze wezen op invloed van het Frans. Rond de eeuwwisseling waren de taalcolumnisten – en de redactie van De Standaard – bereid om woorden en uitdrukkingen met een eigen Vlaamse toon toch toe te laten. Daarmee volgden ze een evolutie die ook taalkundigen, woordenboekenmakers en taaladviseurs vertolkten.
Duitsche inval
Wie oude met nieuwe kranten vergelijkt, merkt meteen dat het Nederlands van De Standaard vandaag minder taalfouten vertoont, bondiger is en dichter bij de gesproken taal staat dan honderd jaar geleden.
De eerste zinnen van de allereerste De Standaard maken duidelijk dat de spelling in honderd jaar niet zo sterk is veranderd (sommigen zullen zeggen: ontspoord) als doorgaans wordt gedacht. Ja, het gaat over ‘de Duitsche inval’ en even verderop over ‘materieele moeilijkheden’ en ook de uitdrukking ‘met den grootsten spoed’ komt voor. De officiële spelling in 1918 was die van De VriesTe Winkel (1864).
Voor een schriftbeeld dat bij het onze aansluit, moeten we doorbladeren naar het midden van de jaren vijftig. In het Belgische Spellingbesluit van 1946 werden de naamvallen facultatief in de spelling (het werd: ‘met de grootste spoed’) en de dubbele medeklinkers ee en oo werden in open lettergrepen (op enkele uitzonderingen na) e en o. (Dus: materiële). Daarbij werden de onuitgesproken medeklinkers ch aan het eind van woorden als Duitsch en mensch afgeschaft. Al deze wijzigingen werden vastgelegd in het Groene Boekje van 1954 en De Standaard hield zich daaraan en volgde later ook de herziene uitgaven van 1995 en 2005.