Barokschilderij is lekkere hap voor schimmels en bacteriën
Behalve een lust voor het oog zijn eeuwenoude schilderijen soms ook een bacchanaal voor bacteriën.
In 1617 legde de Italiaanse kunstschilder Carlo Bononi de laatste hand aan zijn Incoronazione della vergine, een barokke koepelschildering voor de basiliek van zijn geboortestad Ferrara. Bononi had met olieverf geschilderd, die minder aan bederf onderhevig was dan de in de eeuwen ervoor gehanteerde temperaverf, waar onder meer eigeel doorheen ging om de verf te binden.
Maar geheel onbederfelijk zijn olieverfschilderijen nu ook weer niet, blijkt uit een studie die Elisabetta Caselli van de universiteit van Ferrara aan Bononi’s werk heeft gewijd. Zij en haar collega’s inventariseerden alle microbes die vandaag, bijna vierhonderd jaar na de oplevering van het kunstwerk, op het schilderij te vinden zijn. En dat is niet min, rapporteren ze in het wetenschapsblad Plos One.
Uit een schilfer verf van 4 bij 4 millimeter die ze hadden weggenomen in de buurt van een barstje in het werk, isoleerden ze een keur aan microben die het schilderij hadden gekoloniseerd. Daarbij diverse stammen van de bacteriegeslachten Staphylococcus en Bacillus en schimmels als Aspergillus,
Penicillium, Cladosporium en Alternaria. Oppervlakkige staalnames wezen bovendien uit dat ook voor en achterkant van het werk door microben zijn gekoloniseerd.
Volgens de onderzoekers teren de bacteriën en schimmels vooral op de rode en gele pigmenten uit de olieverf. Ook het doek waarop Bononi zijn Incoronazione schilderde en dat van plantaardige oorsprong is, zou hen tot voedsel hebben kunnen dienen.
Volgens de onderzoekers is actie geboden om Bononi’s schilderij te behoeden voor voortgezette infiltratie door bacteriën en schimmels. Nadat een aardbeving Ferrara in 2012 had getroffen en de basiliek had beschadigd, werd het schildersdoek van het plafond
losgemaakt en veiligheidshalve in een nis geplaatst. Maar omdat de luchtvochtigheid daar hoger was dan wenselijk heeft het schilderij door de ingreep waarschijnlijk alleen maar meer schade opgelopen, denken de kunsthistorici.
Mogelijk heeft de barst in het doek gewerkt als toegangspoort voor microben, zoals een gaatje in een tand tandbederf kan uitlokken, denken Caselli en haar collega’s. De onderzoekers vrezen verdere kunsthistorische schade als verf en doek met de microorganismen in contact blijven staan. Ze adviseren restauratie met probiotica – goedaardige bacillen die de schadelijke wegconcurreren.
Mogelijk heeft de barst in het doek gewerkt als toegangspoort voor microben