Hoe sleept premier Michel zich voort tot 26 mei 2019?
Wat na de – waarschijnlijke – val van Michel I? Een minderheidsregering ligt het meest voor de hand, maar is in ons land politiek onbekend terrein. 4. Dan toch verkiezingen?
BRUSSEL I Ondanks de impasse zal premier Michel er nog alles aan proberen te doen om zijn regering recht te houden. De vooruitzichten na een val zijn immers weinig rooskleurig.
1. Stapt NVA er zelf uit?
Als beide kampen binnen de regering tijdens de ministerraad dit weekend hun stellingen aanhouden, kan de NVA haast niet anders dan opstappen. Anders wordt ze verondersteld zich te hebben geschaard achter de regeringsconsensus om het pact te steunen. Zo’n beslissing zou de NVA zwaar vallen. Kabinetsmedewerkers verliezen hun baan en de kans verkleint dat andere partijen met haar in de toekomst nog een coalitie zullen willen vormen. In theorie kan Michel de NVAministers zelf de laan uitsturen, zoals bijvoorbeeld CD&V’er Wilfried Martens in 1980 deed met het FDF. Maar dat zou tactisch onverstandig zijn, omdat hij de NVA zo in een slachtofferrol duwt.
2. Neemt Michel ontslag?
Als de NVA vertrekt, moet Michel nieuwe – Vlaamse – ministers in de plaats benoemen om de taalpariteit in zijn regering te garanderen. Maar zonder de NVA heeft Michel geen meerderheid meer. Normaal gezien moet hij daarom naar de koning om zijn ontslag aan de bieden. ‘Je zit met een essentieel andere coalitie, dus Michel heeft geen andere optie’, zegt grondwetsspecialiste Patricia Popelier (Universiteit Antwerpen). De koning kan weigeren, en aanmanen om verder naar een compromis te zoeken. Wellicht houdt hij het ontslag in beraad, wat Michel de mogelijkheid biedt om als volwaardig premier, en niet in lopende zaken, naar Marrakech te gaan – en een nieuwe parlementaire meerderheid te vinden. De koning kan het ontslag ook meteen aanvaarden, en dan zit Michel meteen in lopende zaken (zie inzet).
Sommige specialisten menen dat Michel zijn ontslag niet hoeft in te dienen als hij meteen het vertrouwen vraagt en krijgt van het parlement om verder te doen. Dat zal hij alleen doen, als hij zeker is van een positieve uitkomst. Zo’n manoeuvre is historisch zelden vertoond.
3. Een nieuwe meerderheid Ook met een aanvaard ontslag volgen er nog niet automatisch nieuwe verkiezingen. Het gebeurt in België zelden dat een nieuwe regering zonder verkiezingen aantreedt, maar de omstandigheden zijn bijzonder (zie stap 4). Michel heeft twee opties. Ofwel neemt hij er in de plaats van NVA een andere partij bij. Maar het is haast ondenkbaar dat een oppositiepartij zich voor enkele maanden
Een regering in lopende zaken kan alleen dagelijkse standaardbeslissingen nemen, of uitvoeren wat al beslist is. Bij het pact is dat tweede van toepassing, vinden MR, Open VLD en CD&V. bij zijn regering zal voegen – er is nauwelijks tijd voor profilering. In zo’n geval zal er ook een nieuw regeerakkoord moeten komen.
Meer voor de hand ligt de constructie van een minderheidsregering, wat ook een breuk zou zijn met de politieke geplogenheden. De NVA zou bijvoorbeeld kunnen meestemmen voor alle (sociaaleconomische) dossiers die ze zelf nog mee heeft goedgekeurd. Linkse partijen zouden andere dossiers kunnen steunen. Maar zo’n constellatie is erg fragiel. De Vlaamsnationalisten kunnen zich zo toch als verantwoordelijke bestuurders profileren, maar krijgen ook de macht om zaken te blokkeren. Het is twijfelachtig dat de overige regeringspartijen dat zien zitten. En als de regering geen partner meer vindt, is een meerderheid voor een motie van wantrouwen zo gevonden en valt de regering. Na de breuk van het kartel tussen CD&V en NVA in 2008 gaf NVA al eens gedoogsteun, maar toen was de partij mathematisch overbodig.
Als dat alles niet haalbaar blijkt, zijn er nog nieuwe verkiezingen mogelijk. Die komen er als de koning (lees: de regering) en een meerderheid van het parlement ermee akkoord gaan de Kamer te ontbinden. De Kamer kan ook impliciet haar fiat geven, wanneer Michel een vertrouwensstemming verliest zonder dat er tegelijk ook een nieuwe premier wordt voorgedragen. Veertig dagen later volgen federale verkiezingen. Maar voor de meeste partijen lijkt dat geen goed vooruitzicht. In mei zijn het sowieso al regionale en Europese verkiezingen. En het thema van de federale campagne wordt dan wellicht migratie.
5. Lopende zaken
Zelfs met vervroegde verkiezingen is de kans groot dat Michel in lopende zaken blijft tot 26 mei, want de regeringsvorming zal ongetwijfeld aanslepen tot dan. Ook wanneer de verkiezingen er niet komen, zijn lopende zaken het lot van Michel. Zo’n lange regeerperiode van een ontslagnemende regering is niet uitzonderlijk, gezien de lange formaties die ons land al kende. Maar het maakt van een tandeloze en vleugellamme Michel vijf maanden lang – en in volle campagne – een electorale vogel voor de kat.
Ook met een aanvaard ontslag volgen niet automatisch nieuwe verkiezingen