‘Los het op!’
‘De staat moet een einde maken aan de angst van de mensen, hij moet verzoenend optreden. Dat is een van de eerste dingen die je als rechtenstudent te horen krijgt. Tegenwoordig zie je net het omgekeerde gebeuren’, fulmineert Françoise Tulkens, voormalig Belgisch rechter aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en groot specialist in de materie.
Wat de rechter hier vanuit haar juridische achtergrond zegt, hebben ‘bekende mensen’ de voorbije week rechtstreeks in het gezicht van de politieke wereld geschreeuwd. Ter attentie van allen die menen dat wat in het noorden van het land leeft en gebeurt systematisch tegenovergesteld is aan wat in het zuiden leeft en gebeurt: de bekende mensen in kwestie zijn een Waal en een Vlaming. Voor wie er nog aan zou twijfelen, zij bewijzen eens te meer dat het land niet langer door communautaire twistappels en door de taalgrens wordt verdeeld, maar door de breuklijn die zowel Europa als de Verenigde Staten in tegengestelde kampen laat uiteenvallen: tussen democratie en de tandem populisme/extremisme, tussen multilateralisme en soevereinisme, tussen believers en nonbelievers van de klimaatopwarming.
Lenaerts en Lanners
Vlaanderen zat woensdagavond tijdens Van Gils & gasten aan het scherm gekluisterd toen Tom Lenaerts Peter De Roover en Kristof Calvo opeens duchtig de mantel uitveegde: ‘Maar mannekes, wacht even, zijn jullie niet beschaamd? Waar zijn jullie mee bezig? Los het op! Ik snap dat politiek een spel is. Maar het mag geen circus worden.’ Zijn spontane uitbarsting heeft een Franstalig equivalent. Ook acteur en regisseur Bouli Lanners heeft deze week zijn hart gelucht. Hij deed dat in een video die de kijkcijfers liet knallen. Je ziet hoe hij na het Belgische njet op de klimaattop in Katowice over de Europese energiedoelstellingen zijn woede botviert: ‘Je hoeft niet op te kijken als ook wij in Brussel de Wetstraat komen opbreken om je een flink pak rammel te geven. Het begint stilaan onze kloten uit te hangen! Gesnopen?’ Om niet beticht te worden van rebellie en aanstoken tot geweld sloeg hij daarna een ietwat zachtere toon aan.
Beide uitbarstingen geven lucht aan de onmacht van burgers, die voortdurend geconfronteerd worden met ‘dat gaat nu eenmaal niet’ en met ‘dat kunnen we niet maken’. De woede omdat ze te weinig efficiënte oplossingen aangereikt krijgen voor alledaagse problemen, de verwarring omdat politici doodleuk durven te bekennen dat ze onbekwaam zijn om de staat te besturen, het gevoel van onmacht als ze geconfronteerd worden met beleidslieden die niet langer de taken vervullen – of die zelfs verknallen – waarvoor ze niettemin hun stem hebben gevraagd. De bitterheid die ze proeven na het zoveelste politieke verraad, na de zoveelste woordbreuk of wat daarvoor doorgaat.
‘Dat gaat nu eenmaal niet’? Begin deze week kreeg dat gestalte in de frontale botsing tussen de 75.000 BÉATRICE DELVAUX
Is senior writer bij Le Soir en columniste bij deze krant. In ‘Tableaux Delvaux’ schildert ze maandelijks op groot canvas taferelen die haar beroeren en verontrusten. demonstranten die voor het klimaat betoogden enerzijds en anderzijds het proactieve Belgische njet tegen de Europese klimaatdoelstellingen. En dat terwijl de impact van zo’n njet ook op fysiek vlak steeds duidelijker wordt, bijvoorbeeld in het mobiliteitsprobleem, waardoor niet alleen de meeste Belgische steden, maar ook wij als individuele personen verstikt dreigen te worden.
Zoek het zelf uit
Nog zo’n patstelling vormt het migratiebeleid, waar men blijft steken in een karikaturaal debat over open of gesloten grenzen en intussen onafgebroken zwaait met het doembeeld van een invasie. De burger kan zich voor hulp niet eens tot Europa richten, want ook de Europese Unie blijft machteloos, verdeeld, verlamd achter, een karikatuur van zichzelf.
Verwarring? Die is er automatisch, als verkozen ministers spontaan het bijltje erbij neerleggen, de schuld op anderen afwentelen en openlijk verkondigen dat ze niet in staat zijn te regeren: doorlopen iedereen, de show is afgelopen. Zo verklaarde minister van Mobiliteit François Bellot (MR) een paar maanden geleden in een interview met Le Soir dat hij het mobiliteitsdossier in het algemeen en de specifieke dossiers van het Gewestelijk ExpresNet (GEN), de NMBS en het verkeersreglement niet kon oplossen zolang de grondwettelijke ver deling van de bevoegdheden elk federaal optreden onmogelijk maakte.
Deze week was hetzelfde liedje te horen bij minister van Energie, Leefmilieu en Duurzame Ontwikkeling Marie Christine Marghem (MR): het federale niveau kan onmogelijk tot vooruitgang leiden in een België waar de regio’s zoveel in de pap te brokken hebben, zonder dat ze daarvoor enige verantwoording hoeven af te leggen bij een of andere hoger instantie. Of met andere woorden: beste burger, zoek het zelf maar uit. Dat is nog moeilijker te aanvaarden als je weet dat bepaalde partijen eerst nieuwe bevoegdheden hebben opgeëist, dat ze daarna hebben vastgesteld dat die tot mislukken waren gedoemd, dat ze vervolgens besluiten wilden doordrukken, maar inzagen dat ze die alleen zouden kunnen opleggen als bepaalde onderdelen van de politieke besluitvoering geherfederaliseerd worden. Of in mensentaal: wie zou nu een federale ‘klimaatwet’ steunen, die hoogstens als een doekje voor het bloeden kan dienen of gebruikt zal worden om een totale impasse te vermijden? Een alternatieve parlementaire meerderheid, waar de premier ‘ten persoonlijken titel’ om heeft gebedeld?
De genadeslag
Het gevoel van onmacht? De burger heeft het recht zich bepaalde zaken af te vragen. Wie vertegenwoordigt wie? Hoe kan het dat een minister naast de burger in een betoging loopt die werd georganiseerd om haar energiebeleid aan te klagen? Dat een premier die van plan is in Marrakech te zeggen dat zijn land een internationale tekst over migratie onderschrijft, dat ten persoonlijken titel doet en niet in naam van België? Of dat een socialistische lijsttrekster voor de Europese verkiezingen nu al aankondigt dat ze haar zitje niet zal opeisen? Als ouders systematisch hun verantwoordelijkheid blijven ontlopen in een gezin, kan dat kinderen veel stress bezorgen en kan dat hen onzeker maken. Hetzelfde geldt voor de burgers van dit land.
Hoeft het bijgevolg te verbazen dat de ‘mensen’ hun toevlucht nemen tot hen die simpele oplossingen voorstellen? Of die hun de kans bieden hun woede te uiten?
In alle eerlijkheid: Belgische politici hebben het niet makkelijk. ‘Ik weet niet of een premier, van welke strekking ook, in België met zijn erg specifieke grondwettelijke kader überhaupt nog ergens in kan slagen’, sms’te een belangrijk Franstalige bedrijfsleider me afgelopen week.
Maar de genadeslag komt alweer van Françoise Tulkens, in een uithaal die kan tellen: ‘Het hedendaagse België zou de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens niet eens meer ondertekenen.’ Als er zelfs over onze fundamentele waarden geen consensus meer bestaat, is het hoog tijd dat er opnieuw dappere mannen en vrouwen op het toneel verschijnen. De burgers die betogen en bekende mensen die zich boos maken zijn klokkenluiders. Het is echt vijf voor twaalf.
De burger kan zich voor hulp niet eens tot Europa richten, want ook de EU blijft machteloos, verdeeld en verlamd achter, een karikatuur van zichzelf