‘Perfectie is de vijand van creativiteit’
Michel Gondry, de regisseur van ‘Eternal sunshine of the spotless mind’, wil dat iedereen zelf aan het filmen gaat in zijn Filmfabriek. ‘Het is een oefening in democratie.’
In het Zinneke Café staat een ‘toppenbiljart’. Aan de muur hangen foto’s van Sylvère Maes en Eddy Merckx. Maar de tap is niet aangesloten en de muren zijn van spaanplaat. Dit is geen Brussels café, dit is een filmset. Alleen de roodgeruite tafellakens verraden de ‘French touch’: regisseur Michel Gondry nodigt iedereen uit in zijn Filmfabriek, zo’n veertien filmsets op het gelijkvloers van museum Kanal.
Je kunt er picknicken onder het Atomium, rollebollen in een retroslaapkamer en de trein nemen naar nergens. En uiteraard kun je voor garagist spelen in de voormalige Citroëngarage. In drie uur tijd kun je er onder milde begeleiding een eigen kortfilm opnemen met collega’s, vrienden of familie. ‘Het werkt nog het best met een tiental volslagen onbekenden’, zegt Gondry. ‘Het is een oefening in democratie. De Filmfabriek bewijst dat mensen kunnen samenwerken zonder enige vorm van autoriteit boven hen. Maar dat kan alleen door de regels te volgen.’
Geen democratie zonder wetten, en zo zijn er behoorlijk wat. ‘Vooral om te vermijden dat één groepslid zijn wil oplegt. Ik wou zeker zijn dat de meest timide persoon ook kan deelnemen. Bovendien bevrijden beperkingen de creativiteit. Het is zoals rijm in poezie. Als je te veel mogelijkheden hebt, weet je niet wat te kiezen.’
Na afloop ga je met een dvd van je eigen film naar huis. Eén exemplaar blijft in De Filmfabriek: die wordt bijgezet in de videotheek – ook een set. Wat je daar niet vindt: Eternal sunshine of the spotless mind, de onvergetelijke gebrokenhartenfilm die Gondry maakte naar een scenario van Charlie Kaufman. Die film is één goede reden om Gondry een genie te noemen; de andere zijn de virtuoze videoclips die hij opnam, waaron ‘Sinds mijn debuutfilm weet ik dat je acteurs niet de hele tijd moet commanderen.’ der Daft Punks ‘Around the world’.
Het is een tijdje geleden dat een film van Gondry nog een rimpeling veroorzaakte. Maar in de VS is sinds september Kidding te zien, een serie waarvoor hij opnieuw de handen in elkaar sloeg met Jim Carrey, veertien jaar na Eternal sunshine. Ondertussen bereidt Kaufman, die geen budget meer loskrijgt in Hollywood, een film voor Netflix voor. Is er tegenwoordig meer vrijheid en respect voor een regisseur in de tvwereld?
‘Ik heb daar twijfels bij. In tvseries is de regisseur slechts een uitvoerend artiest, ondergeschikt aan de showrunner, die de serie heeft bedacht. Voor Kidding heb ik zes van de tien afleveringen geregisseerd, en ik lag voortdurend overhoop met de showrunner. Op een bepaald moment leek het uit te draaien op een echt gevecht, maar daar heb ik niet de fysieke conditie voor (lacht).’
Film is fascistisch
Eerder had Gondry ook al een slechte ervaring met Hollywood toen hij de superheldenfilm The green hornet opnam. ‘Ik kreeg niet de kans om echt als regisseur te werken. Ik kon mijn eigen stem niet vinden. Ik ben nogal timide. Als je dan elke beslissing moet verdedigen bij producenten, dan kun je alleen maar verliezen.’
Met zijn Filmfabriek predikt Gondry democratie en overleg, maar in zijn eigen werk lijkt hij er niet zo tuk op. ‘Dat is het verschil tussen een amateurfilm en een bioscoopfilm. Film is fascistisch: één persoon dringt zijn visie op en alle anderen zijn tevreden om diens ideeën ten uitvoer te brengen. Wat we in de Filmfabriek doen, is geen cinema. Hier geldt de structuur van een omgekeerde piramide: iedereen werkt samen aan één film.’
‘Imperfectie is uw beste medestander’, dicteert de handleiding. ‘Vaak zijn fouten ook grappiger dan successen. Streven naar perfectie kan alleen verlammen. Het is beter een film te maken met fouten in dan geen film. Perfectie is de vijand van creativiteit.’
Is er een film in zijn oeuvre die hij zelf als mislukt beschouwt? ‘Mijn debuut, Human nature, was een heel gesloten film. Na afloop schreef ik dertig bladzijden vol, met aan de ene kant de problemen en op de achterkant de oplossingen. Tijdens Eternal sunshine las ik elke dag in dat boekje. Toen kreeg ik door dat je acteurs niet de hele tijd moet commanderen, maar dat je hen de kans moet geven om te evolueren. Je mag niet te hard naar perfectie zoeken.’
‘Het is zoals rijm in poëzie. Als je te veel mogelijkheden hebt, weet je niet wat te kiezen’
MICHEL GONDRY Regisseur en ceo De Filmfabriek
‘De Filmfabriek’,